دیربازی است که هیئت، مأمن و پناهگاهی است برای عاشقان اهل بیت علیهم السلام که خود را به وسیله آن از آفات گوناگون زمانه حفظ می‌کنند و همواره جام معرفت و محبت اهل بیت علیهم السلام را می‌نوشتند. هیئت، کلاس درسی است برای فراگیری معارف اهل بیت و بستری برای اقامه عزای آل الله؛ این شور و شعور باید توأمان باشد تا به نتیجه مطلوب واصل گردد. در این بین، هیئت با توجه به مولفه‌های گوناگون، در فرم‌های مختلفی ظاهر می‌گردد. چند سالی است که هیئت در فضای دانشگاه‌ها جای خود را باز کرده است و نگاه نویی را به مقوله هیئت و عزاداری ایجاد کرده است.

هیئتی که با عنوان «هیئت دانشجویی» شناخته می‌شود. شاید بارز‌ترین مولفه هیئت دانشجویی را بتوان بدنه دانشجویی و مخاطب دانشجویی آن دانست. حضور جدی یک قشر فرهیخته و علمی در اجتماعی بعنوان هیئت دانشجویی هم به عنوان کادر اجرایی و هم مخاطب، امر بسیار مبارکی است.

از برکات این قشر نخبه در چنین فضایی باید به ارتقای سطح کمّی و کیفی هیئت به طور کلی و ظهور پدیده با برکتی چون «هیئت دانشجویی» اشاره کرد. سطح محتوای ارائه شده در این هیئت، متناسب با نوع مخاطب آن است و شاید اغراق نباشد که بگوییم سخنران‌های هیئت‌های دانشجویی برای ارائه بحث، به زحمت خواهند افتاد؛ چرا که مخاطب این هیئت با هیئت دیگر کاملا متفاوت است و هر بحثی را با هر نحوه ارائه‌ای نمی‌پذیرد.

در این هیئت، مخاطب حرف اول را می‌زند و در موضعی فعال قرار دارد و مطالبه اوست که سطح هیئت را تعیین می‌کند. به همین جهت با محمدحسین اسفندیار‌پور، مسئول هیئت «میثاق با شهدای» بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه السلام، پیرامون ابعاد مختلف هیئت دانشجویی به گفتگو نشسته‌ایم. اسفندیارپور ورودی هشتاد و هشت رشته معارف اسلامی و حقوق این دانشگاه است. این هیئت، از سال 69 و در بلوک‌های خوابگاهی آغاز به کار کرد؛ با حضور دانشجویانی که از جنگ برگشته بودند؛ که بعدها کارش گرفت و برای خودش اسم و رسمی به هم زد.

چه احساس نیازی، باعث تشکیل این هیئت شد؟

خیلی از علما می‌گویند ذکر هفتگی داشته باشید، ذکر روزانه داشته باشید، توسل روزانه داشته باشید به اهل بیت (ع). فلسفه هیئت این است. حالا بعضی هیئت‌ها مناسبتی است که در مناسبت‌ها برگزار می‌شود و بعضی هیئت‌ها هفتگی است. در دانشگاه امام صادق (ع) بحث شهدا و روحیه شهادت بچه‌های رزمنده هم به این اضافه می‌شود و با یک روحیات خاصی هیئت را اداره و برگزار می‌کنند.

ویژگی‌های اصلی و مؤلفه‌های بارز یک هیئت دانشجویی چیست؟

در هیئت دانشجویی اولا بدنه آن دانشجویی است و انرژی یک جوان دانشجو خیلی در آن تأثیر دارد. در هیئت‌های بیرون می‌بینیم که خدام آن سی سال، چهل سال، پنجاه سال یا حتی بیشتر سن دارند و کمتر ممکن است جوان‌ها را ببینیم. البته هیئت‌هایی هستند که جوان‌گرا هستند. اما این عامل یک عامل خیلی پیش برنده است برای هیئت. نکته دیگر اینکه خود دانشجو هم یک سری ویژگی‌های خاص خودش را دارد. بالاخره فکر دانشجو، ذهن دانشجو، یک آدمی که دارد کار علمی انجام می‌دهد، در عین حال که یک کار فرهنگی هم انجام می‌دهد، همه این‌ها روی همدیگر تأثیر می‌گذارد و در بحث محتوایی هیئت هم تأثیر می‌گذارد. به هر حال دانشجو یک توقعات خاصی از هیئت دارد. دوست دارد در این هیئت که می‌آید، یک چیزهایی خاصی ببیند. این هیئت یک تفاوتی با هیئت‌های بیرون دارد. دانشجو به لحاظ علمی نمی‌پسندد که سطح مطالب از یک حدی پایین‌تر بیاید. ضمن اینکه محتوایی که ارائه می‌شود خود این دانشجو‌ها هم در آن‌ها نقش دارند، از اساتید کمک می‌گیرند.

ویژگی‌های مباحثی که باید یک سخنران در یک هیئت دانشجویی مطرح کند چیست و اینکه چه مباحثی باید بیشتر مطرح شود؟

در هیئت دانشجویی طبیعتا صحبت‌های سخنران از جنس دغدغه است، یعنی دغدغه برای اجتماع، دغدغه برای انقلاب مثل صحبت‌های حاج احمد پناهیان یا حاج علیرضا پناهیان. اینجا شیوه زندگی مطلوب برای مسلمان را راحت‌تر می‌توانند بگویند و اینجا چون جوان خودش دغدغه دارد، احساس می‌کند که اینجا این مطالب پیگیری می‌شود و به آن عمل می‌شود. البته بحث دغدغه را می‌شود باز کرد. مثلا بحث ولایت محوری، اجتماع، اینکه در اجتماع چه اتفاقی دارد می‌افتد، بحث حجاب، انحرافهایی که دارد برای جوانان پیش می‌آید، این‌ها همه‌اش دغدغه‌هایی است که سخنران در مورد آن صحبت می‌کند و به نظرم به فعالیت‌های بچه‌ها جهت می‌دهد اگر بصورت منظم بیان شود.

هیئت میثاق با شهدا سخنران محور است؟

ما به دلایل مختلفی سخنران محور نیستیم. یعنی اینطور نیست که یک سخنران ثابت داشته باشیم و هر هفته بیاید. در برنامه هفتگی‌مان، هر هفته یک سخنران داریم. البته یکی از مزایایش می‌تواند این باشد که سلایق مختلف را داریم پوشش می‌دهیم. سخنران‌های مختلف می‌آیند و از شیوه ارائه هر کدام، از وجود هر کدام داریم جداگانه استفاده می‌کنیم. اما سعی‌مان بر این است که در عین اینکه سخنران محور نیستیم، هر سخنرانی را دعوت نکنیم. یعنی جامعه سخنران‌های ما محدود می‌شوند به ده تا پانزده تا سخنران، که درجه علمی‌شان برایمان مهم است و شهرت‌شان برایمان اهمیتی ندارد.

در بحث مداحی چطور؟

باز هم تاکید می‌کنم ما مداح محور هم نیستیم. درست است که آقای مطیعی چندین سال است بطور ثابت در هیئت میثاق می‌خوانند ولی خود آقای مطیعی هم کما اینکه دیدید، از مداح‌های مختلفی دعوت می‌کنند که به هیئت میثاق بیایند و در کنار ایشان و با ایشان بخوانند. مسئولین هیئت هم تلاش می‌کنند که مداح محور نباشند و در بحث انتخاب مداح و سخنران، شخصیت خود آن فرد ملاک نیست بلکه ویژگی‌های آن فرد اهمیت دارد.

چه ویژگی‌هایی؟

یکی از آن ویژگی‌ها چه در سخنران و چه در مداح، بحث محتوایی است که آن‌ها استفاده می‌کنند. سطح علمی آن بزرگواران، جهت‌گیری‌های سیاسی، جهت گیری‌های اجتماعی که آن‌ها دارند، بحث ولایت محوریشان و.... ما خیلی روی بحث ولایت حساس هستیم. هر سخنرانی را دعوت نمی‌کنیم. دور بودن از انحراف نیز ویژگی دیگر است. کوچک‌ترین انحرافی را قشر دانشجوی دانشگاه امام صادق علیه السلام نمی‌پسندد، حتی در سبک‌های مداحی. کوچک‌ترین سبکی که یک مقدار بلغزد را نمی‌پسندد. در سخنرانی، نحوه بیان سخنرانی، جمع آوری مطالب‌شان، مستند بودن مطالبی که ارائه می‌دهند، هم در سخنرانی هم در مداحی مهم است.

اهداف یک هیئت دانشجویی چیست؟

به نظرم مهم‌ترین بحث، کسب روحیه و بار معنوی و اخلاقی است و جهت‌هایی که در هیئت به دانشجو داده می‌شود. بحث اخلاق بحث مهمی است. اگر فراموش بشود در طولانی مدت اثراتش را در زندگی شخص می‌گذارد. هیئت، فضا و جای مناسبی است برای اینکه رابطه با خدا و اهل بیت (ع) را حفظ کنند. افرادی هم که از بیرون دانشگاه می‌آیند همین که این سبک هیئت‌داری، این سبک مطالب، این سبک مداحی و سخنرانی را ببینند خودش آموزنده است. ما دنبال الگوسازی نیستیم. یعنی نمی‌خواهیم یک الگو از هیئت بدهیم بیرون. بچه‌ها دارند وظیفه‌شان را مطابق یک معیار‌ها و ملاک‌های خاصی انجام می‌دهند، ولی همین انجام وظیفه خودش یک الگو شده است. مردم هم که می‌آیند این فضا را می‌بینند الگو می‌گیرند.

یکی از مواردی که بر هیئت‌های دانشجویی مؤثر است، فضای دانشگاه و فضای رشته‌های آن است. مثلا فضای دانشگاه ما علوم انسانی است. چقدر این فضا‌ها بر هیئت مؤثر است و در واقع فضای هیئت را به کدام سمت می‌برد؟

در دانشگاه ما، تعداد زیادی از درس‌های دانشگاه فارغ از اینکه در چه رشته‌ای تحصیل می‌کنیم، بحث معارف اسلامی است. معارف اسلامی قطعا تاثیر خود را می‌گذارد. وقتی این قشر دانشجوی خاص که به عنوان خادم در هیئت فعالیت می‌کند، معارف اسلامی می‌خواند، اجازه نمی‌دهد که هیئت به سمت‌های نادرست حرکت کند و یا کشیده شود. اندیشه خاصی که در قالب این درس‌ها برایشان پیش آمده، به هیئت جهت می‌دهد، به کارهای خودشان جهت می‌دهد، اینکه هیئت به چه سمتی برود، و چه مسأله‌ای برایشان مهم‌تر باشد. جدای از دروس معارف اسلامی، علوم انسانی رشته اصلی بچه‌ها در این دانشگاه است و بچه‌ها علوم انسانی هم می‌خوانند. تاثیر علوم انسانی در محتواهایی که در هیئت ارائه می‌شود، کاملا محسوس است.

در مباحثی که سخنران در هیئت ارائه می‌دهد، آیا محور بحث‌ها توسط هیئت و مسئولین آن مشخص می‌شود یا سخنران به انتخاب خود موضوعی را بیان می‌کند؟

سعی می‌کنیم اینطوری نباشد که سخنران، بحث‌های پراکنده مطرح کند و یک تشتّت فکری ایجاد شود. نمی‌گویم صد در صد توانستیم این را اجرا کنیم ولی به این سمت رفتیم که موضوعات را مشخص کنیم، یا سیر بدهیم. در عین حال که افراد عوض می‌شوند ولی سیر ارائه بحث‌ها برنامه‌ریزی شده باشد. مخاطب بداند که این سه ماهی که می‌خواهد هیئت بیاید، مثلا اگر قرار است بحث اخلاقی بشود، بحث از دروغ شروع می‌شود و به ریا ختم می‌شود.

مسئول هیئت میثاق با شهدای بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه السلام هیئت تراز انقلاب اسلامی را چه می‌بیند؟ و هیئت میثاق با شهدا چقدر با آن فاصله دارد؟

ما که خیلی فاصله داریم با آن هیئت ترازی که قرار است به آن برسیم. من می‌خواهم از بحث‌های حضرت آقا در آخرین دیدار ایشان با مداح‌ها به شما بگویم. حضرت آقا گفتند هیئت سلاحی است که هیچ چیز نمی‌تواند مانع آن بشود. در مقابل وقایعی که الان در جهان اتفاق می‌افتد و هجمه‌ای که به سمت ماست در حوزه‌های مختلف، تأثیرگذاری‌ای که هیئت دارد، به نظرم هیچ نهاد فرهنگی دیگری ندارد. معارفی که در یک مداحی منتقل می‌شود، شوری که در مداحی به افراد منتقل می‌شود، معنویتی که در سخنرانی منتقل می‌شود، این‌ها می‌تواند پشتوانه خوبی برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی باشد. اگر کسی خالی از یک معرفتی باشد، خالی از دغدغه باشد و بخواهد برود یک کاری شروع کند قطعا ضربه می‌خورد. نمی‌خواهم بگویم فقط هیئت می‌تواند این کار را بکند. اما به نظرم هیئت فعلا بهترین جا برای کسب این پشتوانه است و این چیزی است که ما می‌گوییم خاصّ شیعه است و جبهه مخالف ما اصلا چنین چیزی ندارد. آن‌ها هم این مساله را به خوبی فهمیده‌اند و درک کرده‌اند و حتی سعی کردند بعضی جا‌ها خدشه وارد کنند. حضرت آقا فرمودند که از این فضا استفاده کنید در عین اینکه اختلاف افکنی نمی‌کنید. در عین اینکه ما حرف خودمان را باید بزنیم و ایمان هم داریم و افتخار هم می‌کنیم که شیعه هستیم، در عین حال تفرقه افکنی هم نباید بشود. اختلاف‌افکنی آفتی است که بعضی از هیئت‌ها دچار آن هستند. بحث دیگری که حضرت آقا فرمودند بحث زشت جلوه دادن صورت هیئت به عنوان یک نمادی از شیعه است. به هر حال هیئت باید طوری عمل کند که موجب وهن مذهب و وهن دین نباشد. امام رضا علیه السلام می‌فرمایند که شما محاسن کلام ما را برسانید خود مردم جذب کلام ما می‌شوند. باید به این سمت حرکت کنیم. نکته دیگر ولایت محوری است. واژه ولایت محوری خیلی ساده است ولی عمق دارد. اینکه ولایت محوری یعنی چه؟ یعنی حرکت در راستای خواسته‌ها و فرمایشات حضرت آقا، محکم کردن جایگاه ولایت فقیه. صرف یک روحیه هیئتی داشتن و یک سینه زدن مهم نیست. باید ببینیم چه فوایدی می‌تواند بر آن مترتب بشود، چه اثری داشته باشد. باید این انرژی و شور و روحیه انقلابی، پشتوانه انقلاب باشد. قبل از این مباحث، اخلاص مهم‌ترین نکته است. حرکتی که می‌کنیم باید خالصانه باشد. اگر اخلاص نباشد، پوچ است و هر چه هم شعار بدهیم، همه پوچ خواهد بود.

*گفت‌وگو از میثم چیتگر‌ها