علیرضا کمری از چهره‌های پرکار، فاضل و صدالبته کم‌تر شناخته‌شده در جبههٔ فرهنگی انقلاب است که سهم بزرگی در جبههٔ فرهنگی و مشخصاً مطالعات جنگ دارد. وی که در جامعه‌شناسی و ادبیات فارسی تحصیلات آکادمیک نیز داشته است، بیش از دو دهه معاونت پژوهشی دفتر ادبیات و هنر مقاومت را مدیریت می‌کند.

پدر مطالعات دفاع مقدس

او که از دههٔ ۶۰ به‌ضرورت پرداختن به مسائل انقلاب و دفاع مقدس مشخصاً در حوزهٔ علوم اجتماعی معتقد بوده، از آن سال‌ها بر این حوزه تمرکزیافته، ده‌ها مقاله در این حوزه نوشته است که اثرنشان (درآمدی بر رویکرد نشانه‌شناختی به مفهوم سند و مطالعات اسنادی جنگ/دفاع مقدس) و یاد مانا پنج مقاله دربارهٔ خاطره‌نویسی و خاطره نگاشته‌های جنگ/دفاع مقدس مهم‌ترین آن‌ها را در قالب کتاب به بازار نشر هدیه کرده است. او حتی با هدایت دانشجویان مشتاق طرح درس جامعه‌شناسی جنگ و هم‌چنین رشتهٔ ادبیات دفاع مقدس را طراحی کرد. او نه‌فقط خود جنگ که مطالعات دربارهٔ تداوم جنگ را در خاطره‌نویسی‌ها، اسناد، رمان و حتی فیلم‌ها مدنظر داشته است. او در حوزهٔ دفاع مقدس تمرکز کرده اما این تمرکز و عمق، او را به‌جای تشتت در حوزه‌های مختلف فرهنگ و مطالعات اجتماعی به پرداختن به ابعاد مختلف دفاع مقدس و از زاویه‌های مختلف کشانده است. بر این مبنا در همهٔ جریان‌های زیرزمینی علوم اجتماعی که در فضای سانسور و بی‌توجهی علوم انسانی و علوم اجتماعی رسمی در دانشگاه‌ها به مسائل واقعی ایران نپرداخته‌اند، به همت او مطالعات جنگ یکی از عرصه‌های مهمی است که علوم انسانی با مبانی دینی و انقلابی و ناظر به مسائل واقعی جامعهٔ ایران حرف تولید کرده است، او برخلاف جریانات موسوم به علم دینی، به‌جای تورم مبانی و ترمینولوژی صرف، به مطالعات عینی در حوزهٔ مدنظر خود آن‌هم با مبانی دینی و انقلابی و با گزینشگری فعال نسبت به علم غربی در این حوزه پرداخته است. به‌صورت نمونه در یادمانا به آرایهٔ تشخیص و کنش و منش شخصیت‌ها پرداخته و اثرپذیری نویسندگان خاطرات از پدیده‌های طبیعی را بررسی کرده است. او نه‌تنها خود تولید می‌کند، بلکه به هدایت دیگران هم توجه جدی دارد. دو جلد مجموعهٔ نام‌آورد (هرکدام حاوی ۲۰ مقاله و گفتاورد دربارهٔ مطالعات نشانه‌شناختی جنگ/دفاع مقدس)، حاوی مواردی ازاین‌دست روبه‌رو است که با اهتمام و با هدایت او تهیه‌شده‌اند و بسیاری از آن‌ها به‌ویژه در جلد اول بعدها تبدیل به کتاب شدند، بعضی از سرتیترهای جلد دوم نشان‌دهندهٔ هدایت اوست که نسلی را بر این مطالعات عینی و غیرانتزاعی برانگیخته است: برشماری نمونه‌هایی از موضوعات قابل‌مطالعه در حوزهٔ جنگ ایران و عراق با رویکرد نشانه‌شناختی، ضرورت موضع کیری نشانه‌شناسی جنگ دربارهٔ مسئلهٔ جنگ و صلح با اتخاذ یکی از ۳ استراتژی مقاومت، سلطه و وفاق، ضرورت موضع‌گیری نشانه‌شناسی جنگ دربارهٔ مسئلهٔ جنگ و سیاست با اهتمام به تحلیل پدیدهٔ خشونت به‌مثابهٔ امری ملازم باسیاست، تحلیل نشانه-معناشناختی بعد هم‌آیی حسی و بعد تراردی در دو عکس از عکس‌های سعید صادقی، تحلیل زمینهٔ اندیشگانی در ده عکس دفاع مقدس، نشانه‌شناسی پوسترهای تبلیغاتی، رویکرد معناشناسی گفتمانی به مکالمه‌های بی‌سیم در عملیات رمضان، خرمشهر در مقام یک نشانه، بازنمایی جنگ در روایت فتح، بررسی تقابل‌های نسلی در سینمای جنگ، تحلیل گفتمانی و نشانه‌شناختی علل هژمونیک شدن خرده‌گفتمان جنگ و…

 استراتژیست نظری فرهنگ

کمری با رویکرد اجتماعی خود به انقلاب، جنگ و حوزهٔ فرهنگ استراتژیست فرهنگی به‌ویژه در حوزه دفاع مقدس است. او بر روی نقطه‌های حساس دست می‌گذارد و به جهت‌دهی موارد مهم متوجه است. مثلاً ۱۷ سال پیش توجه به میراث فرهنگی جنگ به‌ویژه قبور شهدا را مطرح ساخت و در مقالهٔ راز مزار از ضرورت حفظ و کار روی مزار شهدا سخن گفت. او هم محل مشاورهٔ بسیاری پژوهشگران فرهنگ و دفاع مقدس است هم خود حرکت‌هایی را سامان می‌دهند. تنها اثر جدی تحلیلی در مورد بسیجی باراهنمایی او جلو رفته است (کتاب تیرگی درخشان پژوهشی در بنیادهای مکتوم گفتگوی تمدن‌ها که در حقیقت در بررسی انسان انقلاب اسلامی و پاسخ به این سؤال نوشته‌شده که چگونه بسیجی موجودی جهان پرداز است). کمری، اهل سروصدا و خودنمایی نیست، اما کار جدی می‌کند. از همه مهم‌تر اکثر آثار دفاع مقدس به‌ویژه در دفتر ادبیات و هنر دفاع مقدس حوزهٔ هنری از بحث‌ها و استراتژی‌های او سود برده‌اند، مثلاً با حرکت از نگارش خاطرات افراد به لشکرها در کتبی نظیر دستهٔ یک، همپای صاعقه و… او در حوزهٔ چگونگی آن بحث ارائه کرد. برای کارکرد خاطره در رمان‌های جنگ، مبانی نظری ایجاد کرد. جایگاه کمری به‌گونه‌ای است که بسیاری از محققین خارجی در مورد ایران و دفاع مقدس به‌سراغ او می‌آیند.

نگاه تاریخی

علیرضا کمری رویکرد تاریخی جدی نیز دارد. این رویکرد تاریخی از ادبیات سنتی ایران تا بررسی خاطره نگاشته‌های پارسی را در خود داد چنان‌که در کتاب یاد خاطره (درآمدی بر خاطره‌نویسی و خاطره نگاشته‌های پارسی در تاریخ ایران) و هم‌چنین بازیابی یک واقعه که مشخصاً بخشی از ماجرای تاریخی مقاومت علیه انگلیس بازسازی‌شده است را در کارهای او می‌بینیم.

ادبیات فاخر و واژه‌سازی

ادبیات کمری نیز ادبیات فاخری است. به‌گونه‌ای که بسیار در متن‌ها حساسیت به خرج می‌دهد و به تعبیر بعضی دوستان و همکارانش تنها متنی که می‌پسندد بیهقی است. متن‌های او بر این اساس از فارسی کوچه‌بازار فاصله می‌گیرد و ماهیت علمی کار او خودش را در متنش نشان می‌دهد، اما این ماهیت علمی پر از ادبیات خارجی نیست، او برای موضوعات مطالعاتی خود واژه‌های متعددی ساخته است مثل اثرنشان و… .

تولید متن برای کودکان و نوجوانان

او نه‌فقط به مطالعات نخبگانی که به تولید متن برای کودکان و نوجوانان متوجه است. لذا به ساده‌سازی و آماده‌سازی بعضی متون کهن و حال برای کودکان ذیل انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همت گماشته است. مسافر قبله برگزیده‌ای از سفرنامهٔ ناصرخسرو قبادیانی، قاضی خائن برگزیدهٔ سیاست‌نامه یا سیرالملوک خواجه نظام الملک توسی، بوی جوی مولیان گزیده‌ای از متن نظامی عروضی، نگارگر تاریخ (گزینهٔ تاریخ بیهقی) و گزاره چهل حدیث امام خمینی (ره) که برگزیدی اربعین ایشان است این آثار را شکل می‌دهد.