رابطه دانشگاه و بخش تولید تا حد چشمگیری به میزان پیشرفت کشورها بستگی دارد، هر چه کشورها پیشرفته‌تر و صنعتی‌تر باشند این رابطه نزدیکتر و تعاملی‌تر است؛ سابقه ایجاد دانشگاه به سبک امروزی در ایران به مدرسه دارالفنون و سال 1320 برمی‌گردد، اما ارتباط دانشگاه با بخش صنعت در ایران برای نخستین بار در سال 1361 آغاز شد.

سیاوش کوخه‌یان-  سال 91 " سال تولید ملی،حمایت از کار و سرمایه ایرانی" است، سال گذشته هم " سال جهاد اقتصادی" نام گرفته بود؛ اینها تنها دو سال آغازین از دهه‌ای است که با عنوان "دهه پیشرفت و عدالت" نام‌گذاری شده است.

نامگذاری سال‌های مختلف سنتی 15 ساله است که در ابتدای هر سال بر اساس شرایط مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انجام می شود تا دستگاه‌های سیاست‌گذاری و اجرایی شعار آن سال را دستور کار خود قرار دهند.

حمایت از تولید و سرمایه ملی دغدغه مسئولان در هر کشوری است ولی مهمترین اقدام در این مسیر تنها خواستن نیست بلکه داشتن برنامه مدون و بلند مدت برای نیل به آن ضروری و اجتناب ناپذیر است.

عوامل مختلفی در رسیدن به هدف ذکر شده تاثیر گذار هستند که می توان به  فرهنگ سازی در سطح کلان و ملی برای مصرف محصولات داخلی، وضع قوانین محدود کننده واردات، بسته های تشویقی برای تولید کنندگان داخلی، تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد و برقرای ارتباط مناسب بین دانشگاه و بخش تولید و بازار کار را به عنوان راهکارهای نیل به این هدف برشمرد.

دانشگاه بازوی فکری و پویایی هر جامعه ای محسوب می شود که درباره اهمیت آن در افزایش تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه داخلی هرچه گفته شود به طور قطع اغراق نشده است.

رابطه دانشگاه و بخش تولید و بازار کار وابستگی زیادی به میزان پیشرفته بودن کشورها دارد، هرچه کشورها پیشرفته تر و صنعتی تر هستند این رابطه دوسویه تر و تعاملی تر است ولی در کشورهای در حال توسعه این رابطه بسیار ضعیف و ناچیز است و هزینه صرف شده توسط دولت‌ها در دانشگاه‌ها به دلیل نبود ساختارهای نظام‌مند به صورت غیرمستقیم به کشورهای صنعتی سرازیر شده و استعمار نوین شکل می گیرد.

نگاهی آماری به تاثیر دانشگاه ها در افزایش و تقویت بخش صنعت و تولید نشان می دهد که آمریکا در این زمینه پیشتاز است و بعد از این کشور به ترتیب سوئیس، فنلاند، انگلیس، سوئد و سنگاپور قرار دارند؛ جایگاه ایران در بین 125 کشور مورد بررسی قرار گرفته 88 است که جایگاه قابل قبولی برای کشوری با پتانسیل جوانان تحصیل کرده و محقق نیست.

در اهمیت دانشگاه همین بس که بر اساس اعلام دانشگاه ام.آی.تی (انیستیتوی ماساچوست) در سال 2010، تنها دانشکده مدیریت این دانشگاه در بیش از 100 پروژه  همکاری داشته که 25 مورد از آنها جنبه بین المللی داشته است.

آشنایی به تاریخجه دانشگاه در هر کشوری می تواند نگاه به این بخش را متحول کند؛ تاریخچه ایجاد دانشگاه به سبک امروزی در ایران به مدرسه دارالفنون و سال 1320 بر می گردد، در آن سال بعد از تلاش‌های امیر کبیر نخستین دانشگاه در ایران راه‌اندازی شد هرچند قبل از آن نیز با پیگیری های عباس میرزا، ولیعهد آذربایجان تعدادی دانشجو برای آشنایی با فنون جدید به اروپا اعزام شدند اما آنها بیشتر از آنکه انتقال دهنده علوم و فنون جدید به ایران باشند ناقل فرهنگی شدند که بعدها  "فرنگی مآب" نامیده شد.

به طور قطع نگاه به مسئله توسعه و رشد اقتصادی باید الگو محور باشد و با بومی سازی الگوهای اجرا شده در کشورهای دیگر می توان راه پیشرفت را بهتر پیمود. یک نمونه از این کشورها که توانست این مسیر را با تکیه بر دانشگاه طی کنند کشور ژاپن است.

کشور ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم که با اقتصادی ورشکسته و جنگ زده روبه‌رو بود توانست با به کارگیری تجربیات اساتید دانشگاهی مسیر رشد و توسعه خود را طی کند و این ارتباط از دهه 90 به ویژه سال 2004 که دانشگاه‌ها نیمه خصوصی شدند به عنوان کلید توسعه ژاپن به حساب می‌آید و تحقیقات و آموزش نیرو برای نیازهای واقعی به عنوان هدف اصلی سیستم آموزشی و دانشگاهی ژاپن قار گرفته است.

متاسفانه ایران علی رغم اینکه در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی در تولید علم داشته و بر اساس آمار ارائه شده توسط مجله معتبر "نیچر" در سال 2011 توانسته رتبه اول جهان در رشد تولید علم و جایگاه نوزدهم از نظر کمیت تولید علم را به دست آورد ولی این دستاوردها در حوزه صنعت، کشاورزی و خدمات چندان جنبه عملی و میدانی به خود نگرفته و تنها بخش انرژی هسته ای و پتروشیمی از بهار مقالات و دستاوردهای علمی بهره برده اند.

ارتباط دانشگاه با بخش صنعت در ایران برای اولین بار در سال 1361 آغاز شد. در آن سال بر اساس مصوبه هیئت دولت "دفتر ارتباط دانشگاه وهیئت صنعت" علاوه بر وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت در وزارتخانه‌های نفت، صنایع، معادن و فلزات، نیرو، راه و ترابری، مسكن و شهرسازی، كار و امور اجتماعی، پست و تلگراف و تلفن و سازمان برنامه و بودجه آغاز به فعالیت كردند.

ارتباط با تاخیر ایجاد شده بین دانشگاه و مراکز تولیدی و صنعتی تاکنون فرازو نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است.در کل برای نیل به نتیجه بهتر باید برخی موانع در مسیر افزایش ارتباط بین دانشگاه‌ها و مراکز تولدی و بازار کار را باید رفع کرد.

آموزش محوری دانشگاهها، منظور نكردن فعالیت‌های صنعتی در ارتقای اعضای هیئت علمی،  جایگاه سازمانی ضعیف ارتباط دانشگاه و صنعت، حاكمیت مدیریت دولتی برصنایع بزرگ كشور و متقاضی خدمات دانشگاه نبودن صنایع،  نبود محتوای كیفی و مفید دوره‌های كارآموزی، ارتباط ضعیف میان برنامه‌های درسی و نیازهای صنعت، نبود روحیه كارگروهی و كمبود مراكز تحقیقاتی كاربردی از جمله موانع ایجاد ارتباط مفید و موثر بین دانشگاه‌ها و مراکز تولیدی و بازار کار است.

ایجاد مراکز تحقیقاتی (R&D)که فعالیت آنها صرفا تحقیقاتی و پژوهشی است، تقویت و ایجاد دفاتر صنعت و دانشگاه، تعیین ضوابط پروژه های تولیدی و صنعتی به دانشگاه ها، ایجاد بانک‌های اطلاعاتی مورد نیاز وزارت‌خانه‌های مختلف، اطلاع‌رسانی از پتانسیل دانشگاه ها، افزایش اعتبارات پژوهش های دانشگاهی و تجهیز مراکز پژوهشی و آموزش مهارت‌های کاربردی به دانشجویان و کارآموزان تنها بخشی از راهکارهایی است که می تواند با تقویت ارتباط دانشگاه و مراکز تولیدی و صنعتی، موجب تحقق شعار سال 1391 یعنی "سال تولید ملی،حمایت از کار و سرمایه ایرانی" شود.

امیدورایم امسال بهانه‌ای شود برای رفع موانع موجود که سال‌هاست با وجود درک شدن از جانب دو بخش دانشگاه و بخش تولید کشور رفتار مناسبی برای برطرف کردن آن انجام نشده و اقدام برای رفع موانع تنها در حد شعار باقی نماند.