تشکیل حکومت و نفی طواغیت، مهمترین وظیفه رهبران الهی بوده است تا با تنظیم ساختارهای اداری، بستر مناسبی برای تحقق سبک زندگی دینی، فراهم نمایند.

از جمله‌ی مهمترین ساختارهایی که تمدنهای بزرگ بدان اهتمام داشتند، نظام شهرسازی و مدیریت شهری بوده است از اینرو مدینه سازی و مدنیت، برجسته‌ترین جلوه یک فرهنگ محسوب می‌شده است. گرچه تمدن به معنای امروزی شامل مجموعه نظام‌های هماهنگ و همسو در عرصه فرهنگ و سیاست و اقتصاد است؛ اما در این میان، همچنان نظام شهرسازی بیشترین نقش را در تربیت مردم و تنظیم رفتار عمومی‌دارد.

استاد مطهری تحقق مدینه فاضله را نه فقط به تصدی امور به دست صالحان بلکه به استقرار سیستم و ساختار صالح می‌داند؛ ساختاری که افراد ناباب را نیز ناخواسته در خدمت اهداف سازمان به کار می‌گیرد.

مقام معظم رهبری، انقلاب اسلامی ‌را را اولین گام حکومت اسلامی ‌می‌دانند و تدوین نظام‌های اسلامی‌ و دولت اسلامی ‌و کشور اسلامی ‌را پله‌های بعدی، جهت رسیدن به تمدن اسلامی‌ معرفی نمودند. بنابرين شوراهای اسلامی‌ ضمن اعتقاد به این گفتمان، باید در برنامه‌های خود از کارشناسانی استفاده کنند که دارای نگرش ساختاری و تمدنی باشند تا حرکت انقلاب را به سمت آرمانهای اصیل آن سرعت بخشند.

الگوی اسلامی ‌ایرانی در معماری و شهرسازی

در نگاه فردی و حداقلی، دین مجموعه‌ای از عقاید و احکام فردی و اجتماعی است اما با تجربه انقلاب و افق‌هایی که امام و رهبری به روی ما گشودند و با نگاه دقیق فرهنگی  به منابع دینی و آثار و‌ اخبار تاریخی، بسیاری از نظام‌های اسلامیِ ‌لازم در اداره یک کشور - به ویژه اصول شهرسازی - را می‌توان از ميان منابع استخراج و اصول آنرا استنباط نمود. اصول و ضوابطی که بخشی از آن تا بیش از 5 دهه‌ی گذشته در کشورهای اسلامی‌ اجرا می‌شده و بخشی از آثار و نتایج مادی و معنوی آن همچنان در گوشه كنار كشور ما باقی است.

متأسفانه معماری اسلامی‌ در ذهنیت مردم به نقش درب و پنجره، کتیبه‌ها و نوع مصالح یا بنای بازار و حمام و کاروانسرا و... منحصر شده است در حالیکه نقشه درونی خانه و نسبت خانه‌ها با مسجد و محله و مغازه و فضای سبز و کوچه و خیابان و بازار و ... بیش از نقش و نگار و سازه، مورد توجه اسلام می‌باشد.

در منابع ما بیش از ده‌ها آیه و روایت در باب شهرسازی وجود دارد که همگی بر یک مبنا استوار می‌باشد و آن اینکه دین برای رفتار سازی و تربیت انسان متعالی، ساختارهایی را تشریع نموده است که بدون آن جامعه آرمانی، سعادت عامه مردم، محقق نخواهد شد. تدوین و ارائه کلیه آن اصول، مثنوی هفتاد من کاغذ است.

 اسکلت اصلی مدینه فاضله اسلامی: (شالوده نظام شهری محله محور)

1. ایجاد محلات کوچک با مرکزیت مسجد
2. استقرار هر یک از خرده فرهنگ‌ها در یکی از محلات (در عصر ظهور رخ می دهد)
3. ایجاد فضای باز و سبز و استقرار کسبه و تأمین تمام نیازمندیهای اولیه مردم در کنار مسجد
4. همچنین باز شدن کوچه‌ها به این میدان
5. تعریف مرز محلات با یکدیگر
6. سپردن امور به دست بزرگان و فعالان محله

آثار و نتایج فرهنگيِ محلات مسجد محور:

1. امکان شناخت همسایگان و تحقق حمایت و نظارت اجتماعی
2. دلبستگی و اُنس مردم با محله که مانع نگاه اقتصادی و تقسیم شهر به بالا و پایین می‌گردد.
3. ایجاد تعلق و تعصب محله‌ای که مانع مهاجرپذیری بی‌رویه در محلات است.
4. تأمین کلیه امکانات و مراکز خرید برای محله که مانع از تردد بیجا به مرکز شهر و ایجاد ترافیک است.
5. شکل‌گیری حس محبت وعلاقه به رشد و تعالی محله که انگیزه‌های مردمی‌ را براي مشارکت در مدیرت محله تقویت می‌نماید.
6. ...

اگرچه دستیابی به این اهداف، سخت و زمانبر است اما نباید از جهت‌گیری کلی و دراز‌مدت شورا به این سمت نیز ناامید شد و حداقل در ترمیم محلات و تکمیل بنا و محوطه‌ی مساجد و احداث کوی و شهرک‌های جدید می‌توان از این الگو، بهره گرفت.

 آرمان شهری که نه فقط در آرزو و خیال بلکه در پیشینه تاریخی همین شهر، نمونه‌های عینی داشته و نتایج آن هنوز از صفحه دلِ مردمان آن پاک نشده است.