به گزارش صدای دانشجو، موضوع خمس يکي از مهمترين دستورات اجتماعي دين اسلام است که بي شک توجه به آن مي‌تواند زمينه‌ي شکوفايي هرچه بيشتر اقتصاد جامعه‌ي اسلامي را به دنبال داشته باشد به همين دليل در اين شماره مصاحبه‌اي با حجت الاسلام طالقاني ترتيب داديم تا ابعاد مختلف فردي و اجتماعي اين واجب الهي را بررسي کنيم.

جايگاه خمس در اقتصاد اسلامي چيست ؟

از آنجا که دين مبين اسلام براي مديريت جامعه بشري داراي الگويي به نام حکومت و نظام سياسي ديني است و حکومت و مديريت جامعه بشري بدون داشتن نظام اقتصادي قابل تصور نيست  يکي از منابع تعريف شده‌ي اقتصادي اسلام، خمس و همچنين زکات است که البته بر اساس ديدگاه برخي از بزرگان نظير حضرت امام خميني (ره) در کتاب البيع جلد 2 صفحه 194 بايد در اختيار ولي فقيه قرار گيرد. در تاييد اين مطلب بايد گفت تا زمان مرحوم آيت ا... بروجردي که تعدد مراجع را نداشتيم و مرجعيت منحصر در شخص واحد بود، خمس و زکات در اختيار مرجع ديني قرار مي گرفت که ولي فقيه عصر بود ( البته حکومت که يکي از شئون ولايت فقيه بود عملا تحقق نداشته است ) و بقيه مجتهدها اگرچه مجتهد بودند ولي چون مردم مقلد مرجع علي الاطلاق بودند با اجازه شخص مرجع زمان، مجاز به تصرف در وجوهات شرعيه بودند.

بعد از رحلت آيت ا... بروجردي ما با تعدد مرجعيت مواجه شديم لذا هر مقلدي وجوهات شرعيه خودش را به مرجع تقليدش تسليم مي کرد که اين رويه تاکنون باقيست .

تاثيرات اجتماعي پرداخت خمس علاوه بر تزکيه و حلال شدن اموال چيست ؟

خوبه اشاره کوتاهي به اثر تربيتي و معنوي خمس و همچنين زکات داشته باشيم؛ آيت ا... جوادي آملي جمله‌ي زيبايي در اين خصوص دارند؛ ايشان مي فرمايند: کسي که خمس و زکات پرداخت مي کند در واقع خودش را تزکيه و پاک مي کند.

اما تاثيرات اجتماعي خمس و زکات که فراوان هستند، به چند مورد اشاره مي کنم از جمله: از بين بردن شکاف طبقاتي فقير و غني، تاسيس و ساخت بناها و ساختمان هاي عام المنفعه و ترويج و تبليغ معارف ديني.

کمي راجع به پيشينه تاريخي خمس صحبت کنيد و اينکه پرداخت خمس از چه زماني شروع شده است ؟

پيشينه حکم وجوب خمس به عصر پيامبر اکرم(ص) و قرآن کريم مي رسد (انفال 41) اما آنچه که قطعي است اينکه رسول گرامي اسلام خمس غنائم جنگي را دريافت مي کردند و بنابر مصالحي از درخواست و دريافت خمس سود تجارت صرف نظر کردند.

اين امر تا زمان ائمه معصومين(ع) به تعويق افتاد کما اينکه برخي از ائمه معصومين(ع) نيز به خاطر فقر مالي شيعيان تصرف در خمس را در دوره اي بر شيعيان حلال کردند اما قاطبه شيعيان در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) با احکام خمس آشنا شدند و اوج ترويج مباحث خمس و دريافت آن بصورت شبکه وکالت در عصر امام موسي بن جعفر (ع) شروع شده است.

چرا خمس بايد تنها به سادات اختصاص يابد ؟

تمام خمس به سادات اختصاص ندارد، بلکه يکي از موارد مصرف خمس تامين نيازمندي هاي سادات نيازمند است همانطور که يکي از مصارف زکات نياز منزل غير سيد است .

آيا در جمهوري اسلامي براي اجرايي شدن دستور خمس و شيوه استفاده آنها قانوني تصويب شده است ؟

از آنجا که خمس يک فريضه و عبادت است نظير نماز، دستور بردار نيست، بلکه در بحث خمس و نماز و ... حاکميت مي تواند در زمينه ترويج و فرايض ديني فرهنگ سازي کند .

خمس در حال حاضر در چه مواردي و چگونه مصرف مي شود ؟

پيرامون موارد مصرف خمس آنچه مشمول بين فقها مي باشد اين است که بخشي از آن به سادات نيازمند، همچون سادات نيازمندي که اطراف ما مشکلات مالي دارند و بخشي از آن به عنوان سهم سادات اختصاص پيدا مي کند که البته مواردي نيز در بحث زکات پيش بيني شده است.بقيه موارد خمس نيز در مصارف عمومي استفاده مي شوند، مصارف عام المنفعه‌اي مانند: ساخت ساز مساجد، مدرسه، تبليغ و ترويج مصارف شيعي، ساخت و ساز حوزه هاي علميه.

منبع: دوهفته نامه گلدسته