با توجه به این موضوع، برخی کارشناسان نسبت به باز کردن بی‌حساب و کتاب درهای اقتصاد به‌روی شرکت‌های غربی هشدار می‌دهند و معتقدند اگر فضای جدیدی که پس از توافق هسته‌ای ژنو ایجاد شده مدیریت نشود بخش غیرنفتی اقتصاد کشور آسیب می‌بیند.

در خصوص این موضوع که آیا با برداشتن تحریم‌ها ایران به کشورهای غربی وابسته می‌شود و اصولاً چه تبعاتی در این زمینه وجود داد با دکتر عزت‌الله حشمتی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و یکی از پژوهشگران اقتصاد اسلامی گفت‌وگو کرد:

تسنیم: آقای دکتر، یک نظریه وجود دارد که اگر کشوری در شرایط سخت قرار بگیرد می‌تواند بیشتر رشد پیدا کند تا زمانی که در رفاه است، نظرتان درباره این نظریه چیست؟

باید گفت کشور ما تجربه یک جنگ تمام‌عیار بین‌المللی طولانی‌مدت را در حافظه خود دارد؛ جنگی که با شرایط کاملاً نابرابر، بر انقلاب نوپای اسلامی ایران تحمیل شد، اما در نهایت با رهبری مقتدرانه و اعتقاد و ایمان مردم به اسلام و انقلاب و فداکاری‌های ایشان، به‌نفع ایران خاتمه یافت. امام‌ خمینی (رحمة الله علیه) با اشاره به برکات جنگ برای کشور ما، چنین می‌فرمایند: هرروز ما در جنگ برکتى داشته‏ایم که در همه صحنه‏ها از آن بهره جسته‏ایم. ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده‏ایم. جنگ ما موجب شد که تمامى سردمداران نظام‌هاى فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند. تنها در جنگ بود که صنایع نظامى ما از رشد آن‌چنانى برخوردار شد و از همه‌ این‌ها مهم‌تر، استمرار روح اسلام انقلابى در پرتوی جنگ تحقق یافت‏.

در واقع اکنون کشور ما با دور جدیدی از فشارها روبه‌روست که در قالب تحریم‌های اقتصادی مطرح است و کشور عزیز ما توانسته است با همان رهبری الهی، با همان جان‌فشانی‌ها و با همان روحیه و اعتقاد، تا هم‌اکنون در برابر غربی‌ها بایستد. آنچه اهمیت دارد این است که باید در تحریم‌های اقتصادی اخیر نیز همچون سی سال گذشته و مانند عرصه جنگ تحمیلی و دوران هشت‌ساله دفاع مقدس، از خود همت، غیرت و مردانگی و گذشت و ولایت‌پذیری را نشان دهیم. قطعاً در عرصه اقتصادی همچون عرصه نظامی، فعالیت‌ها آشکار و روشن و شفاف نیست، بلکه عوامل پشت پرده و پنهان بسیاری وجود دارد که باید آن را به‌خوبی و بابصیرت شناسایی کرد. رهبری انقلاب تأکید دارند غلبه بر چالش‌هایی نظیر جنگ، تهدید، فشار، تحریم و... مهم‌ترین نقطه قوت ماست.

بنابراین ما باید تحریم‌ها را از تهدید بودن تبدیل به فرصت کنیم. همان‌طور که در جنگ تحمیلی فرماندهان و مردم فداکار و مسلمان ایران چنین کردند. تحریم به ما این فرصت را می‌دهد تا استعدادها و توانایی‌ها و امکانات خود را بهتر بشناسیم و با اتکای بر آن‌ها، بر مشکلات و فشارها و محرومیت‌ها و انواع محاصره‌ها و تحریم‌های اقتصادی به‌خوبی فائق آییم؛ علاوه بر اینکه بعد از آن، با اعتماد به نفس بالاتر و خوداتکایی و امید بیشتری خواهیم توانست مشکلات آینده را بر خود هموار سازیم.

همچنین تحریم‌ها این فایده را برای ما خواهد داشت که نقاط ضعف و کاستی‌های خود را بهتر بشناسیم و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی و تدبیر کنیم.

تسنیم: بنابراین شما می‌گویید در شرایط سخت است که پیشرفت حاصل می‌شود؟

رهبری عزیز تأکید دارند که در تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی، سیاسی، تبلیغاتی و نظامی، کشور ما هم توانست در بخش ابزاری تمدن نوین اسلامی به پیشرفت نائل شود و هم در بخش حقیقی و اصلی تمدن اسلامی، یعنی حوزه اخلاق، معنویت و فرهنگ و سبک زندگی. در بخش ابزارى، على‌رغم فشارها و تهدیدها و تحریم‌ها و این چیزها، پیشرفت کشور خوب بوده است.

اما پیشرفت در بُعد حقیقی تمدن، از این منظر می‌تواند باشد که اولاً در شرایط فشار و تحریم، مردم بیش از پیش از خود گذشت و فداکاری نشان می‌دهند؛ ثانیاً انسجام و همدلی و صمیمیت بین ایشان تقویت می‌شود؛ ثالثاً از امکانات و توانایی‌های بالقوه خویش به‌نحو احسن استفاده می‌نمایند و استعدادهای خویش را فعال می‌کنند؛ رابعاً دست عنایت و امدادهای غیبی الهی را بهتر لمس می‌کنند و به‌فضل و رحمت او امیدوارتر و دلبسته‌تر می‌شوند؛ خامساً از دشمن خود ناامیدتر و متنفرتر می‌شوند. امام خامنه‌ای می‌فرمایند: همه این پیشرفت‌هاى علمى و اجتماعى و فنى، در شرایط تحریم اتفاق افتاده ‌است؛ این خیلى مهم است.

البته ممکن است تحریم‌ها عده‌ای از مسئولان، روشن‌فکران و مردم را از پای درآورد و خسته و فرسوده و دلسرد کند، اما آنچه اهمیت دارد این است که اکثر مردم و مسئولین و رهبری عزیز انقلاب تا پای جان در راه ایستادگی و مقاومت هستند.

تسنیم: در طول مدتی که از تحریم اقتصادی ایران می‌گذرد، شما چه اثراتی را در اقتصاد ملاحظه کرده‌اید؟

اولاً باید تأکید کنم کسی از تحریم خوشش نمی‌آید و همواره انسان دوست دارد در رفاه و آرامش باشد و این پاسخ‌های ما به‌منزله استقبال از تحریم نیست ولی باید گفت که در شرایط تحریم شاهد رویش اقتصاد مقاومتی، روحیه امید و استقلال و جوشش از درون، اتکا به توانایی‌های خود و مقابله با بن‌بست‌های احتمالی بودیم.

تسنیم: لطفاً در خصوص اقتصاد مقاومتی بیشتر توضیح دهید که این اقتصاد چه برکاتی داشت؟

اقتصاد مقاومتی در دل تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی شکل گرفت و برکات اقتصادی زیادی نصیب نظام جمهوری اسلامی کرد که ذیلاً به بعضی از این موارد اشاره می‌شود:

خودکفایی در محصولات استراتژیک مانند بنزین، شکوفایی تولید ملی و به‌کارگیری کار و سرمایه ایرانی، کارآفرینی و توسعه مشاغل دانش‌بنیان، گسترش روحیه مصرف حداقلی از کالاهای خارجی، تکیه بر صادرات به‌جای واردات، استفاده عقلانی‌تر و بهینه‌تر از منابع خدادادی و سرمایه‌های ملی و افزایش توان بخش خصوصی و مردمی اقتصاد در مقابل بخش دولتی. با توجه به وابستگی کمتر بخش خصوصی ایران به درآمدهای نفتی در مقایسه با بخش دولتی، باید نقش و جایگاه قوی‌تری برای بخش خصوصی قائل شد، چون آسیب‌پذیری کمتری نسبت به تحریم‌ها دارند.

آنچه اهمیت دارد این است که تحریم‌های اقتصادی صرفاً با هدف تحمیل صدمات اقتصادی شدید اعمال نمی‌گردند، بلکه اهداف سیاسی را دنبال می‌کنند.

از طرف دیگر نیز باید تصریح کرد که تحریم‌ها از بُعد دیگری جنبه فرامنطقه‌ای دارد. عدم موفقیت تحریم‌ها و اثربخشی آن روی کشور هدف، سبب ضعف جایگاه بین‌المللی کشور تحریم‌کننده خواهد شد. رهبری دراین‌باره می‌فرمایند: «جهت دومى که این تحریم‌ها به‌نفع ماست، این است که این‌ها همین طور مرتباً در تبلیغاتشان می‌گویند: ما این تحریم‌ها را می‌خواهیم بر ایران اعمال کنیم تا ایران را وادار به عقب‌نشینى کنیم؛ حالا مثلاً در قضیه هسته‌اى. پس همه دنیا فهمیدند که این تحریم‌ها براى فشار بر ایران، براى عقب‌نشینى در قضیه هسته‌اى و قضایاى دیگر است. خوب، وقتى ما عقب‌نشینى نکردیم، چه اتفاقى مى‌افتد؟ این تحریم‌ها براى این است که ایران را وادار به عقب‌نشینی کنند، ایران هم که عقب‌نشینى نخواهد کرد، نتیجه این می‌شود که هیبت غرب و هیبت تهدیدهاى غرب در چشم این ملت‌هاى منطقه که قیام کردند، می‌شکند و عزت ملت ایران و قدرت ملت ایران در چشم این‌ها زیاد می‌شود و این به‌نفع ماست. بنابراین، این تحریم‌ها براى ضربه زدن به ماست، اما از این جهتى که عرض کردم، در واقع خدمت به ماست.

تسنیم: نقش اتکا به توانایی‌های خود در دوران تحریم چگونه است؟

یکی از مهم‌ترین برکات تحریم برای جامعه اسلامی ایران، درک این نکته است که بایستی بر توانایی‌ها و امکانات خود اعتماد کرد و وابسته به بیگانگان نبود. رهبری عزیز انقلاب می‌فرمایند: «تجربه سه دهه ایستادگىِ موفقیت‌آمیز در برابر زورگویى‌ها و فشارهاى همه‌جانبه‌ آمریکا و متحدانش، جمهورى اسلامى را به این باور قطعى رسانده است که مقاومت یک ملت متحد و داراى عزم راسخ، قادر است بر همه خصومت‌ها و عنادها فائق آید و راه افتخارآمیز به‌سوى هدف‌هاى بلند خود را بگشاید. پیشرفت‌هاى همه‌جانبه کشور ما در دو دهه اخیر، واقعیتى است که در برابر چشم همگان قرار دارد و رصدکنندگان رسمى بین‌المللى، مکرراً بدان اذعان کرده‌اند و این‌همه در شرایط تحریم‌ و فشارهاى اقتصادى و تهاجم تبلیغاتى شبکه‌هاى وابسته به آمریکا و صهیونیسم اتفاق افتاده است. تحریم‌هایى که یاوه‌گویان، آن را فلج‌کننده نامیدند، نه‌تنها ما را فلج نکرده است و نخواهد کرد، بلکه گام‌هاى ما را محکم‌تر و همت ما را بلندتر و اطمینان ما را به درستى تحلیل‌هاى خود و نیز به توانایى درون‌زاى ملتمان راسخ‌تر کرده است».

طبق بیانات رهبری، ما هیچ‌گاه در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، در مسیر پیشرفت به‌سوی اهداف، متوقف نشدیم و توانستیم همه‌‌گونه تحریمی را به‌خوبی پشت سر بگذاریم و هیچ‌‌گاه بن‌بستی در برابر جمهوری اسلامی وجود ندارد. رهبری چنین می‌فرمایند: «راه ملت ایران به‌سوى آرمان‌هاى بلند، یک راهِ گشوده است. این راه، چالش دارد؛ اما راه باز است، بن‌بست وجود ندارد. هدف جبهه مخالف نظام اسلامى و انقلاب اسلامى و دشمن ما این است که راه را بن‌بست نشان بدهد».

یکی از مسائلی که در این سی سال با آن مواجه بوده‌ایم، تداوم تحریم‌ها با شدت و ضعف بوده‌ است. یکی از برکات تحریم این است که در صورت مقاومت صحیح در برابر آن، به‌تدریج این تحریم‌ها در ذهن و عمل تحریم‌کنندگان و مجامع بین‌المللی، کارایی خود را از دست خواهد داد. رهبری به این واقعیت اشاره می‌کنند: «واقعیت دیگر هم این است که اگر کشور در مقابل فشارهاى دشمن ‌از جمله درمقابل همین تحریم‌ها و از این چیزها مقاومت مدبرانه بکند، نه‌فقط این حربه کُند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهایى دیگر وجود نخواهد داشت؛ چون این یک گذرگاه است، این یک برهه است. کشور از این برهه عبور خواهد کرد... شاهدش هم این است که مجبور شدند بیست تا کشور را از همین تحریم‌هاى نفتى و امثال این‌ها استثنا کنند. دیگرانى هم که استثنا نشدند، خودشان مایل نیستند و بیش از آنچه ما بخواهیم یا همان اندازه که ما می‌خواهیم، آن‌ها دنبال راه‌حل می‌گردند، بنابراین بایستى مقاومت کرد».

به هر ترتیب در شرایطی که تولید در برخی بخشهای غیرنفتی ایران در پی تحریم‌ها رونق یافته و خوداتکایی در اقتصاد افزایش پیدا کرده است باید درهای بازار کشور را بدون حساب و کتاب به‌روی شرکت‌های غربی باز نکرد و مراقبت کرد با لغو تحریم‌ها این وضعیت به حالت سابق برنگردد.

انتهای پیام//*