به گزارش صدای دانشجو به نقل از «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ ارتباطات پربار و سالم اعم از ارتباطات اجتماعی یا خانوادگی، خود‌شناسی، پرورش و تربیت فرزندان و... مسائلی شخصی هستند که نیاز به آموزش دارند. از منظر اجتماعی نیز ارتقاى سطح آموزشى و فرهنگى زنان جامعه و ایجاد امکانات آموزش از سطوح پایین تا عالى براى زنان، موجب افزایش آگاهى و شناخت آنان از خویش و جامعه مى‌شود. از بعد اقتصادی هم سرمایه گذاری در آموزش زنان ارتقای سطح بهره‌وری،‌ تولید بیشتر و درآمد بالا‌تر را به دنبال خواهد داشت. اما از سوی دیگر، ما با مشکل مدرک گرایی و مدرک زدگی در جامعه مان روبه رو هستیم.

و سئوال اصلی این است که: آیا زنان برای کسب همه فوایدی که برشمردیم، حتماً باید راهی دانشگاه هایی شوند که در حال از دست دادن کارکرد اصلی خودشان هستند؟ و سئوال بعدی، این است که چگونه می توان، هم آگاهی و علم و تخصص را به زنان بخشید، و هم از مضراتی که حضور در دانشگاه های امروز ما، برایشان می تواند فراهم سازد، جلوگیری کنیم؟ در این مطلب، قصد داریم به جایگزین هایی که می توانند به جای دانشگاه رفتن، مدنظر خانم ها قرار بگیرند، بپردازیم؛ جایگزین هایی که گاه، کارایی بیشتری هم می توانند داشته باشند.

چرا کتاب نخوانیم؟
هیچ فکر کرده‌اید که چند درصد علوم را می‌توان بدون حضور در کلاس‌ها و دانشگاههای مختلف و با تکیه بر تجربه، مطالعه و پژوهش فردی فرا گرفت؟ زنان را می‌بایست با فرهنگ مطالعه آشنا و مأنوس کرد. منبع غنی دانش، تجربه، آگاهی و... در کتاب‌ها منتظر افرادی هستند که به آن‌ها رجوع کنند و هستند زنانی که زمان زیادی در خانه به بطالت می‌گذرانند و غصهٔ لیسانس و فوق لیسانس نداشتن را می‌خورند، در حالی که می‌توانند بسیار کارآمد‌تر باشند و عمل کنند اگر به مطالعه و پژوهش رو بیاورند.

جلسات محلی و مسجد
در گذشتهٔ نه چندان دور مسجد محلی برای گردهمایی‌های مثمر ثمر اجتماعی فراهم بود، هم برای مردان و هم زنان. محیط مسجد به واسطه معنویتی که به افراد القا می‌کند از لغوگویی و بیهوده‌پردازی جلوگیری می‌کرد و افراد جز برای انجام کارهای مهم، دیدن آموزشهای الزامی و جلسات مهم سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و... به آن مراجعه نمی‌کردند. متأسفانه در دههٔ اخیر، با القای تفکر «مسجد تنها محل عبادت است»، این مکان مهم که از اوایل اسلام برای رتق و فتق امور اساسی و مهم حکومتی انتخاب شده بود، به حاشیه رانده شد و به مکانی کلیشه‌ای و حاشیه‌ای تبدیل شد.

البته هنوز هم هستند مساجدی که کلاس‌های آموزشی جدی و با کیفیت برای آموزش زنان برگزار می‌کنند؛ کلاسهای دینی و مذهبی همچون آموزش روخوانی قرآن، تفسیر قرآن، آموزش احکام و... کلاسهای فرهنگی و هنری چون آشپزی، هنرهای دستی و تجسمی و... جلسات و همایش‌های محلی تربیت کودک، خانه‌داری، مهارتهای زندگی و ارتباط با همسر و... برگزار می‌کنند. بنابراین مساجد و دیگر مکانهای محلی چون فرهنگسرا‌ها، خانه‌های فرهنگ و... می‌توانند در مسیر آموزش و ارتقای سطح مهارتهای زنان نقش مهمی را ایفا کنند و این تنها کاری نیست که مسئولیت آن به عهدهٔ حاکمیت و دولت و دیگر مسئولان باشد، بلکه باید با فرهنگ‌سازی زنان را به سمتی رهنمود کرد که خود به سوی فعال کردن این امکان قدم بردارند.

کلاس‌ها و کارگاه‌ها
کلاس‌ها و کارگاه هایی که از سوی سازمان‌ها و ارگانهای مرتبط یا موسسات خصوصی برای آموزش انواع مهارت‌ها و هنر‌ها و... برگزار می‌شوند، نقش مهمی در آموزش زنان دارند. خاصیت چنین کلاس‌هایی این است که زمان و مکان برگزاری انتخابی دارند و زنان می‌توانند با توجه به شرایط خاص خانوادگی و نیاز فردی خود، دست به انتخاب انواع آن‌ها بزنند و از نظر زمانی برنامه ریزی و گزینش کنند. بر خلاف کلاسهای دانشگاهی که نیاز به حضور متوالی و مستمر چندساله دارند و دانشجو نقش کمی در انتخاب شرایط کلاس دارد، این کلاس‌ها دست دانش‌پژوه زن را باز می‌گذارد و به گفتهٔ کار‌شناسان و پژوهشگران و خود دانش‌پژوهان و با توجه با مقایسهٔ بازدهی دانشگاه‌ها، این کلاس‌ها تأثیرات عمیق‌تر و ماناتری نسبت به کلاسهای دانشگاهی دارند که‌گاه تنها برای از گذران روز‌ها و سال‌ها و گرفتن مدرک برگزار می‌شوند و کاملا جنبه فرمالیته دارند.

دانشگاه مجازی
یکی از بسترهای مناسب اینترنت، پتانسیل آن برای ارتقای سطح علمی زنان است. زنان به دلیل مسئولیت‌هایی که به واسطهٔ زن بودن به عهده دارند، محدودیت‌هایی بیش از مردان برای حضور در عرصه‌های علمی و اجتماعی دارند. زن متأهلی که مدیریت خانه و خانه‌داری و تربیت فرزندان را به عهده دارد اساسا وقت کمتری برای حضور در محیط‌های علمی را پیدا می‌کند؛ محیط‌هایی که نیاز به حضور فیزیکی دانش‌طلب دارند.

اینترنت به طرق مختلف می‌تواند به این پیشرفت‌های علمی و بالا بردن سطح آگاهی علمی کمک ‌کند. از جمله دانشگاههای مجازی که روز به روز هم رشته‌های متنوع‌تر، کیفیت بر‌تر و شرایط انتخابی‌تر را به گزینه‌های خود اضافه می‌کنند. خاصیت دانشگاه‌های مجازی عدم نیاز به حضور فیزیکی دانشجو در کلاس درس است که همین مزیت به تنهایی باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در وقت و هزینه می‌شود. عدم وابستگی کلاس درس به زمان خاص، خاصیت بعدی آموزش‌های مجازی است؛ «هر چند که این سیستم آموزشی به خاطر استفاده از تکنولوژیهای Teleconferencing و مانند آن، نیاز به حضور در پشت کامپیو‌تر در زمانهای خاصی دارد، ولی قسمت اعظم سیستم آموزشی مبتنی بر دروسی است که هر زمان دانشجو اراده کند می‌تواند به سایت مرکز متصل شود و دروس را دریافت کند».  بنابراین برای زنانی که می‌بایست اتفاقات و برنامه‌های غیرقابل پیش‌بینی خانه و بچه‌داری را مدیریت کنند، این سیستم می‌تواند فرصت مناسبی را فراهم کند.

میل تادو (۲۰۰۱) در یکی از پژوهش‌های خود بیان می‌‏کند که آموزش آن‏لاین، یکی از محرک‏‌ترین، مهیج‏‌ترین و غنی‏‌ترین ابزارهای آموزش و یادگیری است. محیطهای آموزشی‏ آن‏لاین وابسته به اینترنت، فرصت‏های دراز مدت را فراهم می‌‏آورند. از این‏رو دانشجویان پس از شرکت در این کلاس‏‌ها خودکارآمدی‏ و اعتماد به نفس بالاتری خواهند داشت. (پیوند، ۱۳۸۷)

اینترنت به کاربران خود امکان دستیابی به اطلاعات زیادی را می‌دهد، اطلاعاتی که اساسا دسترسی به آن‌ها در فضای واقعی و بدون کمک اینترنت با صرف هزینه و زمان بیشتری همراه است. زنان و دختران ما دیگر لازم نیست برای یک دستور ساده پخت غذا، یک مشاورهٔ کوتاه، یک مطلب پزشکی، یک نکتهٔ خاص روان‌شناسی و تربیت کودک، ساعت‌ها وقت و انرژی صرف کنند. آن‌ها با یک جستجوی ساده در اینترنت به دنیایی از مطالب علمی دسترسی خواهند داشت که قطره قطره، نکته نکته و با گذر زمان می‌تواند از زن خانه‌دارِ به دور از معلوماتِ جامعهٔ ما یک زن خانه‌دارِ به‌روز بسازد که نکات علمی را در جای‌جای امور روزمره‌اش رعایت می‌کند و این یعنی بالا‌تر رفتن کیفیت خانه‌داری و بالطبع خانواده، که مرکزیت آن در جامعهٔ ایرانی غیرقابل اغماض است.

آموزش از راه دور
آموزش از راه دور همانند دانشگاه‌های پیام نور نیز می‌تواند راه مناسبی برای کسب علم باشد، در این دانشگاه‌ها نیز دانشجو نیاز کمتری به رفت و آمد به محیط دانشگاه را دارند و وقت بیشتری برای خود و پرداختن به دیگر جوانب زندگی شخصی را پیدا می‌کند و از این منتظر متوجه آسیب کمتری می‌شود. ضمن اینکه در اینگونه دانشگاه‌ها یادگیری بیشتر دانشجو محور است و همین امر باعث فعالیت و اعتماد به نفس و کارآمدی بیشتر دانشجو می‌شود.

آموزش از راه دور نظامی است که کلیه عوامل و عناصر تربیتی را به نحوی سازماندهی می‌کند که یادگیرنده در زمان و مکان دلخواه با سرعت مناسب خود به طور مستقل ولی با حفظ ارتباط با سازمان آموزشی به همکاری با یک معلم یا یک گروه یادگیری می‌پردازد. بری ویلیس معتقد است: آموزش از راه دور وقتی صورت می‌گیرد که یاددهنده و یادگیرنده با فاصله فیزیکی مواجه‌اند و از یکدیگر دورند و ارتباط آن‌ها با استفاده از فناوری‌های مختلف (مانند چاپ، تلفن، رادیو، تلویزیون و رایانه) به عنوان پلی برای پر کردن فاصله میان این دو صورت می‌گیرد.

منابع:
پیوند (۱۳۸۷)؛ مقایسه خودکارآمدی و خلاقیت در دانش‌آموزان کاربر اینترنت و دانش‌آموزان غیر کاربر، شمارهٔ ۳۲۵، بهمن ۱۳۸۷
فرج‌اللهی، مهران؛ ده باشی، شریف؛ رشد آموزش از راه دور در ایران و جهان
فیروزه، اصغری؛ آموزش غیر رسمی زنان؛ پیوند، مهر ۱۳۷۷، شماره ۲۲۸

گزارش از: فاطمه سعادت فرد