به گزارش صدای دانشجو؛ تاریخچه برخی جنبش‌های دانشجویی در جهان نشان می دهد در صورتی که جهت دهی مناسبی داشته باشند از تاثیر گذاری فراوانی برخوردار خواهند بود.

اباصلت وسمقی، دانشجوی سال چهارم معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع) در یادداشتی که در ماهنامه حیات منتشر شده، تاریخچه جنبش دانشجویی در جهان و برخی اقدامات تاثیرگذار آنان را بررسی کرده است.

متن این یادداشت را در ذیل می خوانید::

پیش‌نوشت: دانشجو و دانشگاه ایرانی به مانند دانشجویان و دانشگاه های دیگر در دنیا، متأثر از هم‌صنفان خود در جهان خارج از مرزهای ایران، در پی اهداف مطلوب جنبش‌های دانشجویی روانه شده است. در این نوشتار کوتاه قصد آن داریم که معرفی کوتاهی از مهم‌ترین جنبش‌های دانشجویی تأثیرگذار در جهان به عمل آوریم تا بدین ترتیب به طور ضمنی، رابطه‌ی جریانات دانشجویی ایران با این جریانات نیز مشخص گردد. به طور مختصر، اشاره‌ای به جنبش‌های فرانسوی، آمریکایی، انگلیسی، ایتالیایی و آلمانی و در نهایت نوع چینی آن بررسی خواهد شد.

فرانسه

جنبش دانشجویی در فرانسه در سال 1907 میلادی با نام انجمن ملی دانشجویان فرانسه شکل می‌گیرد. لکن به سختی می‌توان نام آن را جنبش نهاد. چرا که در آن دوره، قشری که به دانشگاه راه می‌یافتند، غالبا از مرفهان و ثروتمندان فرانسه بودند و علاقه‌ی چندانی به تغییرات و اصلاحات در کشور نداشتند. تا اینکه قشر متوسط به اکثریت رسید. در اعتراض به حکومت وقت و محدودیت‌هایی که دولت در روابط دانشجویان ایجاد کرده بود، دانشجویان به خیابان‌ها آمدند و در عرض یک هفته، جمعیت قابل توجهی از فرانسویان را که شامل اتحادیه‌های کارگری هم می‌شد، به خیابان‌ها آوردند. روشنفکران چپ‌گرای فرانسوی همچون ژان پل سارتر و سیمون دووار نیز از جنبش حمایت کردند. جمعیت انقلابی دانشجویان که هدفی کمونیستی و آنارشیستی را برای حکومت دنبال می‌کردند، دربرابر دولت قدرت‌نمایی می‌کردند. سرانجام پس از حدود یک ماه با بازپس‌گیری دانشگاه سوربن از معترضان که به قولی قرار بود محل پمپاژ انقلابشان باشد، جنبش آنان نیز از حرکت بازایستاد. عده‌ای معتقدند که حرکت ماه می 1968، چیزی جز غوغای عوام و روان‌پریشی توده‌ای نبود و در سویی دیگر، عده‌ای آن را بالندگی انقلاب کبیر فرانسه می‌دانند.

ایالات متحده‌ی آمریکا

در دهه‌ی 1930 میلادی، اتحادیه‌ی دانشجویی آمریکا از ترکیب دو جبهه‌ی دانشجویی دیگر در آمریکا در اعتراض به سیاست‌های دولت از جمله نرخ بیکاری بالا، تبعیض نژادی و نمود اجتماعی بحران اقتصادی دهه‌ی 30 میلادی شکل می‌گیرد. فعالیت‌های این اتحادیه سبب شد در عرض 9 سال، 500 هزار نفر به عضویت آن درآیند و در راهپیمایی‌های ضد جنگ شرکت کنند. این جنبش، مقدمه‌ای بر جنبش‌های دهه‌ی 60 به بعد آمریکا بود. از مهم‌ترین جنبش‌های دهه‌ی 60 نیز می‌توان به انجمن دانشجویان دموکراتیک و جنبش هوای زیرزمینی اشاره کرد که تظاهرات‌های متعددی علیه جنگ ویتنام برپا کردند. دریکی از این راهپیمایی‌ها، در می1970، چهار کشته و ده‌ها مجروح از دانشجویان برجای ماند که آغازی بر اعتراضات گسترده در کل آمریکا می‌شود. همچنین جنبش ضدخشونت دانشجویان از مخالفان نژادپرستی در آمریکا بود. جنبش‌های دهه‌ی 80 آمریکا در قالب نئولیبرالی پیش می‌رود و در دهه‌ی 90 نیز غالب آنها در اعلام مخالفت با شیوه‌های آموزش و تأثیر ارتش بر آموزش فعالیت داشتند. جنبش ضدجهانی شدن نیز از دهه‌ی 90 تاکنون از مهم‌ترین جنبش‌های دانشجویی آمریکا است.

انگلیس

در سال 1921، شورای نمایندگی دانشجویان، انجمن ملی دانشجویان انگلیس را تأسیس می‌کند که هدفشان، کاهش فعالیت‌های سیاسی و مذهبی دانشجویان بود. ولی دیری نپایید که اهمیت خود را از دست داد و دانشجویان با شرکت در انجمن‌های سوسیالیستی وارد سیاست شدند. جنبش دانشجویی انگلیس هر  چند همسو با جنبش‌های دانشجویی در کشورهای اروپایی و آمریکایی بود، تمرکزش را بر روی مشکلات دانشجویان متوجه کرد. برای مثال در سال 2010، ده‌ها هزار دانشجو اعتراضات گسترده‌ای علیه افزایش شهریه‌ها، کاهش بودجه‌ی آموزش عالی و قطع کمک هزینه‌ی آموزشی دانشجویان برگزار کردند که با وجود مسالمت‌آمیز بودن، درگیری‌هایی با پلیس داشتند. تا جایی که حتی برخی فضاهای دانشگاهی به مدت چند ماه اشغال شده بودند.

ایتالیا

جنبش بریگادهای سرخ که در اوایل دهه‌ی 70 ظهور کرد، جنبشی اعتراضی، ضدجنگ و تندرو بود که برای مبارزه با امپریالیسم، راهبرد جنگ مسلحانه‌ی شهری را در پیش می‌گیرد. ربودن سیاستمداران، بمب‌گذاری‌ها و همچنین سرقت‌های مسلحانه توسط آنان سبب شد پلیس ایتالیا این جنبش را سرکوب کند. موج‌های پسینی این جنبش نیز بعدها به صورت بسیار کمرنگ ‌تر ظاهر شدند.

آلمان

در واکنش به سیاست‌های دولت آلمان غربی که به اعتقاد دانشجویان آلمانی به بنیان‌های روحی و اخلاقی آلمان توجهی نداشت و فقط حرکت‌های اجتماعی و اقتصادی و پیشرفت از این نوع را مورد توجه قرار داده بود، در سال 1966 میلادی، جنبش تندروی دانشجویان سوسیالیست پا به عرصه‌ی سرنوشت‌سازی برای کشور می‌گذارد. برگزاری چندین تظاهرات و تحصن علیه جنگ ویتنام در برابر سفارت آمریکا در 1967، تظاهرات علیه شاه ایران به عنوان نماد امپریالیسم در خاورمیانه در همان سال و درگیری‌های خشونت‌آمیز معترضان و پلیس در سراسر سال 1968 که باعث شد به نام جنبش 68 و آن نسل نیز نسل 68 لقب بگیرد، از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های این جنبش بود. در اوایل 1970، این حرکت روند به زوال رفتن خود را طی کرد، ولی از دل آن، دو جریان تأثیرگذار زاده شد: فراکسیون ارتش سرخ که روشی افراطی و مبارزه‌ی مسلحانه را در پیش گرفت و آن دهه را برای آلمانی‌ها، به دهه‌ی وحشت و اضطراب بدل کرد و دیگری بخشی بود که به مبارزه‌ی سیاسی روی آورد و به مسئولیت‌هایی در حکومت دست یافت و زیربنای فرهنگی آلمان را استحکام و انسجام بیشتری بخشید.

چین

بیش از یک میلیون دانشجو و کارگر چینی که از وضعیت کشور به تنگ آمده بودند، در بهار سال 1989 در میدان تیان‌آنمن پکن تجمع کرده و آنجا را به اشغال خود درآوردند. در این تظاهرات که بزرگ‌ترین تظاهرات سیاسی در تاریخ چین است، تجمع‌کنندگان خواهان آزادی‌های بیشتر و دموکراسی و پایان دیکتاتوری شدند و عده‌ای هم از تورم بالا و وضعیت حقوق و مسکن انتقاد کردند. دولت چین در پاسخ به این انتقادات، در چهارم ژوئن 1989، سربازان و تانک‌های خود را برای سرکوب اعتراضات به میدان فرستاد و نتیجه این‌که ماجرا با کشته و مجروح شدن عده‌ی بسیاری خاتمه می‌یابد و در یک شبانه‌روز، میدان، خالی و همه در حیرت این اقدام دولت به سر می‌برند.

نتیجه‌گیری

جنبش دانشجویی از زمانی که به صورت مستقل ایفای نقش کرده است، توانسته در معادلات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی خود و به صورت گسترده‌تر در جوامع خارج از مرزهای خود تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بسیاری داشته باشد. همانطور که این جنبش‌ها در غالب وقایعی که پیش آورده‌اند، جمع قابل توجهی از مردم را نیز با خود همراه کرده‌اند و حکومت‌ها را به منظور اصلاح در برهه‌هایی وادار به همکاری با خود نموده‌اند. لذا باید جنبش‌های دانشجویی در ایران توجه داشته باشند که عنصر استقلال در فکر و عمل جزء مهمترین عواملی است که می‌تواند یک حرکت دانشجویی را شکوفا سازد و از دستاویز شدن برای جناح‌ها و جریان‌های سیاسی جلوگیری کند و هدف نه کسب قدرت، بلکه مطالبه برای رفع موانع و مشکلات در کشور گردد.

منابع

1- پرتال جامع علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، می 1968 و داستان دانشجویان انقلابی، مریم شبانی ، مجله ی شهروند، سال 1386، شماره 3.

2- باشگاه اندیشه، جنبش دانشجویی در ایالا‌ت متحده آمریکا، نجمه محمدخانی‌، ۲۱ آبان ۱۳۸۶.

3- پایگاه ستاد حقوق بشر، تظاهرات انگلیسی‌ها در سالگرد سرکوب دانشجویان، کد خبر: 22225.