شبكه «آي فيلم» عيد فطر سال 8139 به صورت رسمي آغاز به كار كرد. اين شبكه به عنوان رسانه اي عرب زبان براي پخش سريال هاي ايراني كه درعرض يك سال اخير توانسته مخاطبان قابل توجهي از كشورهاي منطقه را به خود جلب كند در طول همين يك سال اخير شاهد به ثمر نشستن بخشي از اهداف خود بوده است.
به اين صورت كه سريال هاي اين شبكه تلويزيوني تا حد قابل توجهي به نسبت مدت راه اندازي آن با توجه شهروندان و مخاطبان كشورهاي عربي مواجه شده و از طرف ديگر در داخل كشور هم علي رغم پخش سريال هاي تكراري مخاطبان خوبي به دست آورده است.
اما دراين ميان به نظر مي رسد كه «آي فيلم» به رغم اينكه درعرض يك سال گذشته كارنامه قابل قبولي داشته است اما بايد به طور مداوم رويكردهاي خود را هدف بازبيني قرار دهد تا مبادا در وادي ملال و روند يكنواخت اسير شود. به ويژه كه اين شبكه ماهواره اي قرار است با شبكه هاي مختلف دنيا كه بيشتر در قالب شبكه هاي سرگرم ساز هستند رقابت كند. برهمين راستا به نظر مي رسد كه «آي فيلم» دراين يك سال كارنامه اي با فراز و نشيب ها اما در مجموع مثبتي از خود ارائه داده است.
تبلور فرهنگ اسلامي
در آي فيلم
به عنوان نمونه آي فيلم در همان ماه هاي آغازين با پخش سريال هاي ايراني توانست از سوي كشورهايي همچون لبنان و امارات و حتي قطر و تركيه مخاطبان خوبي به دست آورد. مخاطباني كه نوعي تبلور فرهنگ اسلامي را بيش از ديگر شبكه هاي عرب زبان و يا ديگر شبكه هاي كشورهاي اسلامي در شبكه «آي فيلم» مي ديدند. درواقع يكي از رموز موفقيت «آي فيلم» فاصله گرفتن از تم غربي بود كه امروزه حتي در سريال هاي خود كشورهاي عربي هم ديده مي شود. مثال بارز اين موضوع را مي توان درمجموعه شبكه هاي MBC عربستان بعينه مشاهده كرد. دراين شبكه عرب زبان كه وابسته به پادشاهي سعودي است فيلم هايي پخش مي شود كه اغلب از محصولات غربي و به ويژه هاليوودي هستند وحتي دراكثر مواقع ديده مي شود كه اين فيلم ها بدون اصلاح صحنه هاي ناسالم از سوي اين شبكه پخش مي گردند كه همين باعث ايجاد تناقض فكري در مخاطب مسلمان مي شود. علاوه بر اين در بسياري از سريال هاي محصول كشور تركيه هم كه اين روزها از سوي برخي شبكه هاي فارسي زبان خارج نشين به نمايش گذاشته مي شود غربي زدگي به طور مشخصي ملموس است.
چرا كه اولا در اين سريال ها ارتباطات انساني كاملا شكل غربي دارند و به هيچ وجه در آنها اخلاق اسلامي در نظرگرفته نمي شود و دوم اينكه محتواي اين سريال ها هيچ سنخيتي با محتواي مطلوب شهروندان يك جامعه مسلمان ندارد. در همين راستا به نظر مي رسد كه شبكه «آي فيلم» با استفاده از همين نقطه ضعف مهم بسياري از شبكه هاي كشورهاي منطقه توانسته جايي براي خود در بين شهروندان اين كشورها پيدا كند.
نياز به تغيير رويكرد و توليد منحصر به فرد
اما به هر صورت نبايد از اين مسئله هم چشم پوشي كرد كه روند وسترنيزاسيون برخي كشورهاي منطقه كه در سياست هاي خود نزديكي به كشورهاي غربي دارند همچنان ادامه خواهد داشت و همين مسئله فرصت بي بديل را دراختيار شبكه آي فيلم قرار خواهد داد.
اما اين موضوع به معني آن نيست كه روند كنوني همچنان بتواند موفقيت آميز باشد. چرا كه به هر تربيت روند كنوني شبكه «آي فيلم» بر مبناي پخش فيلم ها و سريال هاي نسبتا تكراري چند سال پيش قرار گرفته كه اين روند تا يك سال جواب داد، اما به نظر مي رسد كه از اين پس بايد روند خود را تغيير دهد. يعني به طور مشخص شبكه اي مانند آي فيلم كه تلاش دارد براي مخاطبان منطقه و حتي مخاطبان عرب زبان و فارسي زبان كل جهان به شبكه اي محبوب و تاثيرگذار و البته سرگرمي ساز تبديل شود بايد به سمت انحصار توليد برود. در واقع انحصار توليد به معني آن است كه در اين شبكه بايد توليدات تازه تري كه جدا از محصولات رسانه ملي باشد با توجه به جامعه آماري مخاطبانش و البته براساس معيارهاي ديني و اسلامي توليد شود.
از سوي ديگر نمي توان انكار كرد كه پخش دائم سريال هاي تكراري آن هم براي يك شبكه جهاني با اهداف گوناگون كوتاه مدت و بلندمدت مطلوب نيست و حتي مي تواند به پاشنه آشيلي براي از دست دادن مخاطبانش تبديل شود. در واقع بايد به اين موضوع اشاره داشت كه شبكه اي همچون آي فيلم در صورتي مي تواند به شبكه اي صاحب سبك در حوزه رسانه هاي سرگرمي ساز تبديل شود كه خود توليداتي با رويكرد مشخص و روندي منحصر به فرد داشته باشد.
ماركي براي معرفي توليدات فرهنگي ايران
بايد دقت داشت كه داشتن توليداتي منحصر به فرد براي شبكه هايي همچون آي فيلم بسيار مهم تر از هر موضوع ديگري است. چرا كه به دلايلي كه به آن اشاره شد اين شبكه نيازمند توليدات انحصاري است كه در آن فاكتورهاي مذهبي مشخص مدنظر قرار داده شود. در واقع آي فيلم مي تواند با داشتن محصولاتي كه داراي تم مشخص با رعايت حدود مذهبي و البته فاكتور جذابيت هستند به يك مارك رسانه اي سرگرم كننده تبديل شود. ماركي كه در نهايت هم مي تواند جايگاه تاثيرگذاري داشته باشد و هم مي تواند براي ايران به عنوان يك اعتبار رسانه اي محسوب شود.
اما در كنار اين موضوع درباره سريال ها، اين شبكه بين المللي مي تواند پتانسيل فوق العاده اي براي معرفي سينماي ايران به منطقه و جهان باشد. چرا كه فيلم هاي ايراني با توجه به برتري در سطح منطقه در صورت معرفي شدن از سوي شبكه اي مانند آي فيلم مي تواند بيش از گذشته مطرح شود و اعتبار كسب كند. در واقع اين موضوع يك برد چندجانبه است. از يك سو اين شبكه، فيلم هاي سينمايي تازه پخش مي كند و همين موضوع به بينندگان داخلي و خارجي آن خواهد افزود و در سوي ديگر ماجرا، اين شبكه ويتريني براي سينماي ايران خواهد بود كه اين موضوع هم به نفع كليت جامعه هنري به حساب مي آيد.
علاوه بر تمام اين نكات بايد به اين مسئله هم توجه كرد كه آي فيلم توانايي انتقال مسائل سياسي همسو با سياست هاي رسانه اي ايران را دارد. اما براي اين كار لازم است كه تكنيك هاي خاص رسانه اي به كار گرفته شود. چرا كه در غير اين صورت به ماهيت سرگرمي ساز آن ضربه خواهد خورد و در اين حالت اين شبكه مخاطبان خود را از دست خواهد داد و دوباره بازگرداندن اين مخاطبان سخت خواهد بود.
در اين ميان به نظر مي رسد كه براي انتقال مسائل سياسي و تاثيرگذاري در اين حوزه، آي فيلم بايد به سمت توليد و پخش مستندهايي برود كه هم فاكتور جذابيت را داشته باشد و هم بتواند مسائل سياسي مختلف را به طور غيرمستقيم در قاب يك مستند به بيننده بيان كند.
در واقع آنچه كه بايد مدنظر داشت اين است كه شبكه آي فيلم نبايد بخش خبري برجسته اي داشته باشد. چرا كه اين مسئله بازخورد مطلوبي از سوي مخاطب نخواهد داشت. در واقع بخش خبري براي يك شبكه سرگرمي ساز به مثابه عاملي مهم براي فراري دادن مخاطبان است و براي همين نبايد به موضوع خبر و سياست در قالب يك بخش مجزا در شبكه هايي همچون آي فيلم به طور برجسته اي پرداخته شود، بلكه اين موضوع بايد با شيوه هاي غيرمستقيم مورد توجه قرار گيرد.
در كنار اين موضوع، جاي برنامه هاي گفت وگوهاي رو در رو (talk show) هر روزه در شبكه آي فيلم خالي است. گفت وگوهايي كه مي تواند منجر به جلب نظر بيشتر مخاطبان شود. به خصوص اگر اين گفت وگوها با شخصيت هاي منطقه اي انجام گردد. چرا كه اين شبكه با توجه به اين موضوع مي تواند مخاطبان بيشتري در كشورهاي منطقه داشته باشد.
به هر ترتيب بايد توجه داشت كه شبكه اي مانند آي فيلم با توجه به كارنامه فعلي خود در سالي كه گذشت، در آينده مي تواند با برنامه اي مشخص و تدوين شده به تدريج به اهداف و قله هاي مد نظر خود دست پيدا كند. هر چند كه در عرف امروز رسانه هاي جهان، اين كارشناسان ارتباطات هستند كه مي توانند استراتژي هاي مدوني را براي اين شبكه تعيين كنند. به همين دليل بدون ترديد دانش آموختگان و كارشناسان حوزه ارتباطات بايد بيش از گذشته در تعيين اهداف و برنامه هاي بلندمدت شبكه اي مانند آي فيلم مشاركت جويند.