به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صدای دانشجو، به نقل ازخبرگزاری مهر،کوچه‌ها رنگ عزا گرفته و حتی درختان هم جامه سیاه بر تن کرده‌اند. ماه عزای حسین(ع) است و هرکس فراخور توانش، سهمی در این عزاداری‌ها ایفا می‌کند. یکی با برپایی ایستگاه صلواتی و خدمت به عزاداران و دیگری با حضور در دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری.

آنچه هست، عزای عالم‌گیر حسین است که در گوشه گوشه کشور، مرد و زن، پیرو جوان را به عزای سرور و سالار شهیدان نشانده و کرد و لر، عرب و فارس و بلوچ و گیلک هرکدام به سبکی و سیاقی، در ماتم شهید کربلا سوگواری می‌کنند.

در استان گیلان – نخستین منطقه از ایران که به شیعه گروید- نیز محرم حال و هوای غریبی دارد. از علم بندی ماسوله و تشت گذاری در اسالم و آستارا گرفته تا چهل‌منبر و کرب زنی لاهیجان و تعزیه دیلمان و ضیابر، همه و همه میراث به‌جامانده از نیاکانی است که عشق به حسین را در دل داشته و این عشق را به نسل‌های بعد از خود منتقل کردند تا امروز نیز همچون سال‌های پیشین و حتی قرن‌های گذشته، شور عزای حسین در هر نقطه از این استان برپا شود.

بنا به گفته رضا علیزاده مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گیلان، ۱۱ آیین عاشورایی گیلان در فهرست آثار ملی کشور ثبت‌شده که از آن جمله می‌توان به علم بندی ماسوله، تشت گذاری تالش، چهل‌منبر، کرب زنی و یازدهم روز لاهیجان، تعزیه دیلمان و ضیابر، علم واچینی، مراسم تاسوعای آقا سید شرفشاه دارسرا، مراسم چهل علم، مراسم هفت کوگاه و نظام مدیریت سنتی مراسم عزاداری دهه اول محرم در ماسوله اشاره کرد.

اما در این میان آئین‌های دیگری همچون مراسم «دفن شهدا» و «اَستُنه تاشی» نیز وجود دارد که اگرچه ثبت ملی نشده‌اند اما هرساله با شور و حال خاصی برگزار می‌شوند.

طشت گذاری تالش

آئین طشت گذاری یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های عاشورایی در میان مردم ترک‌زبان کشور است که بنا بر برخی روایات تاریخی، برگزاری آن ریشه در عصر صفوی دارد.

این مراسم که به‌نوعی استقبال از ماه محرم است، هم‌زمان با روز ۲۷ ذی‌الحجه آغاز می‌شود و تا روز سی‌ام ذی‌الحجه ادامه می‌باید، اشاره به واقعه سیراب کردن سپاه حر توسط امام حسین (ع) دارد.

هرچند اصالت برگزاری این آئین به شهر اردبیل بازمی‌گردد اما طی سال‌های گذشته بخش اعظمی از شهرهای ترک‌نشین در استان‌های مختلف به‌ویژه در آذربایجان شرقی و غربی، زنجان و در شهرهای آستارا و تالش گیلان به برگزاری این مراسم پرداخته‌اند.

آئین طشت گذاری در گیلان نیز هرساله با شور خاصی برگزار می‌شود و این آئین با شماره ۶۸۵ در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

در این مراسم طشت‌های مسی روی زمین گذاشته‌شده و بعد از عزاداری، ریش‌سفیدان و عاشقان حسین(ع) آن‌ها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند.

پس‌ازآن، ریش‌سفیدان با دور زدن در مسجد و یا منزل فردی که نذر داشته است، طشت‌ها را از آب پر می‌کنند.

سپس بعد از خواندن دعایی مخصوص، مردم برای حاج گرفتن، از آب داخل طشت‌ها به نشانه تبرک برمی‌دارند.

علم بندی ماسوله

مراسم «علم بندی» در شهرک تاریخی ماسوله یکی از قدیمی‌ترین و پرشورترین آئین‌های عاشورایی در استان گیلان است که همه‌ساله با فرارسیدن ششمین شب از ماه محرم در این شهر برگزار می‌شود.

این مراسم که بنا بر برخی روایات تاریخی قدمتی نزدیک به هشت قرن دارد، همه‌ساله جمعیت زیادی از نقاط مختلف کشور را به این شهر می‌کشاند.

بنا بر سنت هرساله، ششمین شب از ماه محرم در شهر ماسوله حال و هوای دیگری دارد. پشت‌بام‌های پلکانی این شهر میزبان عزادارانی است که از نقاط مختلف آمده‌اند و توسط اهالی با چای و شیر و کلوچه‌های محلی پذیرایی می‌شوند.

شهر ماسوله دارای چهار دسته عزاداری در چهار محله «ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ، ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ، ﮐﺸﻪ ﺳﺮ ﻭ ﺍﺳﺪ ﻣﺤﻠه» است که مراسم علم بندی با نواخته شدن سنج و شیپور برای خبر کردن این چهاردسته و اهالی محل آغاز می‌شود.

 ﻃﺒﻖ سنت‌های ﻗﺪﯾﻤﯽ، ﻫﺮ ﻣﺤﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﻋﻠﻤﺪﺍﺭ ﺍﺯ خانواده‌های ﺍﺻﯿﻞ، ریشه‌دار ﻭ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﻇﯿﻔﻪ ﻋﻠﻤﺪﺍﺭﯼ، ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖدسته‌های عزاداری ماسوله با نوای «ای اهل حرم میر علمدار نیامد» شروع به سینه‌زنی کرده و به‌نوبت وارد صحن امامزاده عون بن علی شده و هر دسته علم مسجد خود که با پارچه‌های سبز و مشکی علم بندی شده است را از قدیمی‌ترین علمدار شهر تحویل می‌گیرند.

همه‌ساله ﺩﺳﺘﻪ «ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ» ﺑﻪ دلیل هم‌جواری با امامزاده، نخستین  دسته‌ای است که علم خود را دریافت می‌کند و ترتیب دریافت علم سه دسته دیگر هرسال به‌صورت گردشی تغییر می‌کند.

 ﻃﺒﻖ سنت‌های ﻗﺪﯾﻤﯽ، ﻫﺮ ﻣﺤﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﻋﻠﻤﺪﺍﺭ ﺍﺯ خانواده‌های ﺍﺻﯿﻞ، ریشه‌دار ﻭ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﻇﯿﻔﻪ ﻋﻠﻤﺪﺍﺭﯼ، ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ.

عزاداران هر دسته بعد از دریافت علم خود، آن را با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به مسجد محلشان برده و با پایان یافتن ایام عزاداری، طبق آئینی خاص دوباره به امامزاده بازمی‌گردانند.

این آئین به شماره ۶۸۸ در فهرست آثار معنوی، ثبت ملی شده است.

چهل‌منبر لاهیجان

آئین چهل‌منبر یکی دیگر از آئین‌های عاشورایی گیلان در دهه اول محرم است که هرساله در شب تاسوعا در محله‌های قدیمی شهر لاهیجان برگزار می‌شود.

هم‌زمان با اذان مغرب هشتمین روز محرم، خانه‌هایی که در سال گذشته در آن‌ها روضه برپا شده است، منبر روضه را به همراه دو ظرف که یکی پر از برنج و دیگری خالی است، در کنار آتشی افروخته جلوی درب منزل می‌گذارند.

عزاداران که در دستان خود ۴۰ شمع و ۴۰ خرما دارند، به ۴۰ منبر از منبرهایی که تدارک دیده‌شده سرزده و در هر منبر شمعی رو شن می‌کنند و خرما را در ظرف خالی می‌اندازند و از ظرف داخل برنج، مشتی برنج برای حاجت گرفتن برمی‌دارند.

این مراسم که به شماره ۴۱۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت‌شده یکی از پرشورترین آئین‌های عاشورایی در گیلان است که همه‌ساله موردتوجه تعداد زیادی از عزاداران به‌ویژه از خارج استان قرار می‌گیرد.

کَرپ زنی

کرپ زنی یکی از آئین‌های بی‌نظیر گیلان در ایام محرم و در روز عاشورا است.

ورود مراسم «کرپ زنی» به عزاداری گیلانیان را منسوب به مرحوم محمدابراهیم غبرائی (متخلص به فانی) می‌دانند که اواخر قرن ۱۲ هجری شمسی در سفر به کربلا این نوع ویژه عزاداری را دید و در بازگشت به شهر خود (لاهیجان) ریتم‌های جدیدی برای آن ابداع کرد و مرثیه‌هایی به زبان فارسی برای آن سرود و آن را در عزاداری‌های محله «شَعربافان» این شهر به اجرا درآورد.

 «کَرپ» استوانه‌ای چوبی به وزن ۴۰۰ تا ۶۰۰ گرم است که به دونیم تقسیم‌شده و هر نیمه به‌وسیله تسمه‌ای چرمی در کف دست جا می‌گیرد.

کرپ زنان که نیمه‌های این استوانه چوبی را در دو دست خود می‌گیرند، با ضرب‌آهنگی خاص درحالی‌که خم و راست می‌شوند، این دو تکه چوب را در زیر پا و پشت سر خود به هم می‌زنند.

ضرب‌آهنگ برای به صدا درآوردن «کرپ» توسط مرثیه‌خوان‌ها تنظیم‌شده که کرپ زنان بر اساس آن حرکات را انجام داده و به مرثیه پاسخ می‌دهند.

کرب زنی که همه‌ساله در محله «شَعربافان» لاهیجان اجرا می‌شود، به شماره  ۶۸۲ در فهرست آثار معنوی ملی به ثبت رسیده است.

تعزیه ضیابر

یکی از مهم‌ترین و خاص‌ترین مراسم عزاداری که در شهرستان صومعه‌سرا و در دهستان ضیابر برگزار می‌شود و از قدمت بیش از ۳۰۰ سال برخوردار است، مراسم تعزیه‌ای که با شماره ۴۶۱ در تاریخ ششم دی‌ماه ۱۳۹۰ در فهرست آثار معنوی کشور ثبت‌شده و هرساله هزاران نفر از اطراف‌واکناف را در ظهر روز عاشورا به این دهستان می‌کشاند.

این شبیه‌خوانی توسط «هیئت ذوالجناح» برگزار می‌شود و قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین آیین مذهبی و سوگواری برای شهادت سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) بوده و از شهرت ملی برخوردار استاین شبیه‌خوانی توسط «هیئت ذوالجناح» برگزار می‌شود و قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین آیین مذهبی و سوگواری برای شهادت سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) بوده و از شهرت ملی برخوردار است.

ظهر عاشورا قبل از حرکت کاروان، سپاهی از سربازان «ابن زیاد» در کوچه‌ها و خیابان‌های ضیابر به تاخت می‌روند و از مردم می‌خواهد که از سر راه «ابن زیاد» کنار روند.

 در ادامه، حرکت کاروان امام حسین(ع) از مدینه به مکه و کربلا و حرکت اسرا از کربلا به شام توسط «هیئت ذوالجناح» به نمایش گذاشته می‌شود و کجاوه‌ها و خیمه‌ها یک‌به‌یک به حرکت درمی‌آیند.

یکی دیگر از بخش‌های تعزیه این هیئت، حرکت خیمه‌های امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل عباس (ع)، حضرت زینب کبری(س)، حضرت علی‌اکبر(ع)، و خیمه‌های قاسم بن الحسن(ع)، حضرت عون بن جعفر(ع) (فزرند حضرت زینب) و حضرت علی‌اصغر(ع) از حسینیه ضیابر با رنگ‌های متفاوت و تزئینات متنوع و زیبا است.

در ادامه نیز تابوتی سر قنداقه غرق به خون شش‌ماهه امام حسین(ع) به نمایش گذاشته می‌شود و در این میان سپاهیان قرمزپوش با صورت‌ها و شمشیرهای خونین به اسرا حمله می‌کنند.

صحنه جنگ عاشورا نیز در میدان ضیابر و نزدیک مسجد برای سوگواران و حاضران به نمایش گذاشته می‌شود. صحنه‌ای که در آن یاران و اصحاب امام حسین(ع) تک‌به‌تک از اسب پیاده و در جنگ حق و باطل شرکت کرده و یک‌به‌یک نیز به شهادت می‌رسند.

آتش زدن خیمه‌ها نیز از صحنه‌های پایانی شبیه‌خوانی تعزیه ظهر عاشورا در ضیابر است.

همچنین جنگ پایانی در حیاط خانه رضوی (منزل مرحوم آیت ا... ضیابری) به نمایش درآمده و تعزیه بعدازاینکه شمر جنگ و چگونگی کشته شدن شهیدان کربلا را به ابن زیاد گزارش و خلعتی دریافت می‌کند، به پایان می‌رسد.

برگزاری آئین‌های متنوع عاشورایی در گیلان نشان از علاقه قلبی مردم این سامان به سرور و سالار شهیدان دارد، مردمی که وارثان آئین‌های مختلف عاشورایی بوده و با برگزاری همه‌ساله آن در حفظ و صیانت از آن‌ها برای انتقال به نسل‌های بعدی، می‌کوشند.

انتهای پیام/چ