سرویس فرهنگی جهان-  از خانه ساده و با صفای امام کاظم علیه السلام، نوری به آسمان برخاسته است. ستاره‏ ها نورانی‏ تر شده‏ اند و ماه، همچون خورشید می‏ درخشد. صدای گریه‏ ای سکوت آسمان‏ ها را شکسته، انتظار عاشقانه پدری را به پایان رسانده، و لب‏های پر از نور پیشوای هفتم را به لبخند زینت داده و بر اماممان، حضرت رضا علیه‏السلام همدمی بخشیده، تا زینبی دیگر برای حسینی دیگر باشد. آری، مدینه از شمیم فاطمه معصومه علیهاالسلام معطر شده است.

پایان انتظار

با توجه به اینکه امام صادق علیه‏السلام پیش از ولادت امام کاظم علیه‏السلام از ولادت حضرت معصومه علیهاالسلام خبر داده بود، خاندان ولایت بیش از 45 سال، در انتظار به دنیا آمدن این بانوی والا مقام بودند. آنچه این انتظار را عمیق‏تر می‏کند این است که مادر حضرت رضا علیه‏السلام و حضرت معصومه علیهاالسلام، حضرت نجمه بود که در طول زندگی، دو فرزند بیشتر به دنیا نیاورد. امام رضا علیه‏السلام 25 سال پیش از حضرت معصومه علیهاالسلام چشم به جهان گشوده بود، بنابراین حضرت نجمه و امام رضا علیه‏السلام در طول این مدت در انتظار آن بانوی گرامی به سر می‏بردند.

زمان تولد

در سال، ماه و روز تولد فاطمه معصومه علیهاالسلام اختلافات عمده‏ای وجود دارد که اصلی‏ترین عامل آن، خفقان حاکم بر ضد شیعیان و تقیه آنها بود. همچنین، منعکس نشدن تاریخ تولد و وفات بانوان اهل بیت عمومیت دارد، به طوری که تاریخ شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام، مدفن حضرت زینب علیهاالسلام، تولد و وفات ام کلثوم علیهاالسلام، مادران همه امامان از امام زین العابدین علیه‏السلام تا امام عصر علیه‏السلام و دختران امامان از امام حسن علیه‏السلام تا امام عسکری علیه‏السلام کاملاً ناشناخته مانده است. با این حال، در میان محققان درباره تولد حضرت معصومه علیهاالسلام دو نظر وجود دارد: گروهی معتقدند تولد وی در سال 183 اتفاق افتاد، و گروهی به 173 اعتقاد دارند. نظر دوم طرفداران بیشتری داشته و از ابهام کمتری برخوردار است.

مادر حضرت معصومه علیهاالسلام

حضرت معصومه علیهاالسلام و امام رضا علیه‏السلام، هر دو از یک مادر به نام نجمه (ستاره) به دنیا آمده‏اند. در کتاب‏های تاریخی برای مادر حضرت ده‏ها نام و لقب ذکر شده است که عبارت است از: نجمه، تُکْتَم،

طاهره، ام‏البنین، سمانه، خیزران و.... مادر فاطمه معصومه علیهاالسلام در روزگار خود بهترین زنان بود، از همین روی و بر اساس رؤیای صادقه‏ای که
یا فاطمه معصومه

حمیده، مادر امام کاظم علیه‏السلام دیده بود، نجمه را به عقد امام کاظم علیه‏السلام درآورد. حمیده خود بارها به امام کاظم علیه‏السلام درباره نجمه سفارش می‏کرد و می‏گفت: «پسرم! نجمه بانویی است که هرگز بهتر از او ندیده‏ام». این چنین شخصیتی، این قابلیت را داشت که بذر آسمانی هشتمین پیشوای شیعیان را در جان پاکش پرورش دهد.

عصری که او شکفت

دورانی که به شکفتن فاطمه معصومه علیهاالسلام انجامید، هم زمان با امامت امام موسی بن جعفر علیه‏السلام بود که در سال 148 به امامت رسید و 35 سال به امامت پرداخت. خلفای بنی عباس در این دوران آن چنان عرصه را بر امام و شیعیان تنگ کردند که راویان به هنگام روایت نمی‏توانستند به صراحت از نام حضرت یاد کنند و ناگزیر کنیه‏های حضرت مانند ابی ابراهیم و ابی الحسن و القاب وی مانند عبد صالح، عالم و... را به کار می‏بردند. هارون، آن گاه که به حکومت رسید، حضرت را زندانی کرد و گاهی ایشان را آزاد می‏کرد و دوباره زندانی می‏ساخت. این وضع تا چهارده سال ادامه یافت. در چنین زمانی، زمان تولد حضرت معصومه علیهاالسلام فرا رسید.

حضرت معصومه علیهاالسلام و مبارزه با بنی ‏عباس

امام رضا علیه‏السلام خواهران فراوانی داشت، ولی در میان همه آنها، حضرت معصومه علیهاالسلام با ابعادی متفاوت، سفری را در پیش می‏گیرد که همان ویژگی سفر حضرت زینب علیهاالسلام را دربردارد. در آن مرحله از تاریخ، حضرت معصومه علیهاالسلام همان رسالتی را به عهده داشت که حضرت زینب علیهاالسلام بعد از ماجرای خونین کربلا عهده دار آن شده بود؛ زیرا در آن روزگار، ظلم و خفقان دستگاه بنی عباس در همه جا سایه افکنده بود و حضرت معصومه علیهاالسلام و برادرش احمدبن موسی علیه‏السلام و چند تن دیگر، تنها شخصیت هایی بودند که از توطئه بنی عباس آگاهی داشتند و عواقب آن را پیش بینی می‏کردند. بدین جهت، حضرت معصومه علیهاالسلام برای افشای چینین خیانتی عازم شهرهای ایران شد و به افشاگری بر ضد آنان پرداخت.

ویژگی‏های حضرت معصومه علیهاالسلام

شفاعت گسترده

بالاترین جایگاه شفاعت، از آنِ رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله است که در قرآن کریم از آن به مقام محمود تعبیر شده است. در این میان، دو تن از بانوان خاندان رسالت هم شفاعت گسترده‏ای دارند؛ حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا علیهاالسلام همین بس که شفاعت، مهریه آن حضرت است. به هنگام ازدواج، پیک وحی طاقه ابریشمی از سوی پروردگار آورد که در آن جمله «خداوند مهریه فاطمه زهرا علیهاالسلام را شفاعت گنهکاران از امت محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله قرار داد»، با کلک تقدیر نقش بسته بود. پس از حضرت زهرا علیهاالسلام از نظر گستردگی شفاعت، هیچ بانویی

به حضرت معصومه علیهاالسلام نمی‏رسد.

عصمت

مقام عصمت در چهارده معصوم علیهم‏السلام منحصر نیست، بلکه همه پیامبران، امامان و فرشتگان معصوم هستند. علت شهرت رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله، حضرت فاطمه علیهاالسلام و امامان علیهم‏السلام، به چهارده معصوم آن است که آنها افزون بر مصونیت از گناهان صغیره و کبیره، از ترک اولی نیز که با عصمت منافات ندارد، پاک بودند. البته هیچ کس در مورد افرادی چون حضرت ابوالفضل علیه‏السلام، حضرت علی اکبر علیه‏السلام، حضرت زینب علیهاالسلام و حضرت معصومه علیهاالسلام ادعا نکرده که آنها معصوم نبوده‏اند.

شواهد عصمت فاطمه معصومه علیهاالسلام

براساس روایتی که از امام رضا علیه‏السلام نقل شده، امام خواهر خود را معصومه خطاب کرده است و می‏دانیم امام هرگز در مورد شخصی مبالغه نمی‏کند. بنابراین این تعبیر بر عصمت آن حضرت دلالت دارد. شفاعت گسترده‏ای که همه شیعیان اهل بیت را در بر می‏گیرد؛ قداست شهر قم به احترام آن حضرت؛ صدور زیارت نامه آن حضرت از سوی معصوم؛ پیش‏گویی امام صادق علیه‏السلام از تشریف فرمایی آن حضرت به قم؛ و تشییع این بانو به دست امام رضا علیه‏السلام و امام جواد علیه‏السلام، از دیگر شواهد عصمت و عظمت آن بانوی والا مقام به شمار می‏آید.

مقام علمی حضرت معصومه علیهاالسلام

حضرت معصومه علیهاالسلام، در خاندانی رشد یافت که سرچشمه علم و تقوا و فضیلت‏های اخلاقی بودند. پس از آنکه پدر بزرگوار آن بانوی گرامی به شهادت رسید، فرزند ارجمند آن امام، یعنی امام رضا علیه‏السلام عهده دار امر تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و در اثر توجهات فراوان آن حضرت، هر یک از فرزندان امام کاظم علیه‏السلام به مقام والایی رسیدند. در میان فرزندان پیشوای هفتم، بعد از امام رضا علیه‏السلام، حضرت معصومه علیهاالسلام از نظر علمی و اخلاقی والا مقام‏ترین آنان است. این حقیقت، از اسامی، لقب‏ها و توصیف هایی که پیشوایان معصوم از وی نموده‏اند، آشکار می‏شود. با توجه به این حقیقت که میان تهذیب نفس و طی مدارج اخلاقی و عرفانی و رسیدن علوم اصیل الهی و حکمت ارتباط جدانشدنی وجود دارد، می‏توان به رتبه و مقام علمی وصف ناشدنی حضرت معصومه علیهاالسلام پی برد و به این نکته رسید که ایشان نیز چون حضرت زینب علیهاالسلام عالمه غیر معلمه بوده است.

محدّثه

نقل سخنان معصومان علیهم‏السلام، بیشترین خدمت را به حفظ روش شیوه زندگی و رفتار آنان انجام می‏دهد. بر همین اساس در کلام معصومان برای آنان که با نقل سخنان‏شان، گفتارشان را جاودانه می‏سازند، ارزش والایی می‏یابیم. تشویق به حفظ و ترویج حدیث و سخن معصومان، از زمان پیامبر اکرم صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏آله شروع شد.

اهل‏بیت علیهم‏السلام مسلمانان را به فراگیری و نشر احادیث ترغیب می‏کردند تا افکار و اندیشه‏های آنان در گستره

وسیع‏تری پخش گردد. در میان اصحاب حدیث، به تعدادی از بانوان با فضیلت بر می‏خوریم که حضرت معصومه علیهاالسلام یکی از آنان است که احادیثی را با سلسله اسنادش از حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام روایت کرده است.

احادیث حضرت معصومه علیهاالسلام

حدیث غدیر: حضرت معصومه علیهاالسلام با چند واسطه از حضرت زهرا علیهاالسلام نقل کرده که فرمود: «آیا فراموش کردید فرمایش رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله را در روز غدیر خم که فرمود: من مولای هر که باشم، علی نیز مولای اوست».

حدیث منزلت: فاطمه معصومه علیهاالسلام نقل کرده که پیامبر به علی علیه ‏السلام فرمود: «تو برای من همانند هارون برای موسی هستی».

حرم حضرت معصومه علیهاالسلام

مقام شهادت برای دوستان آل محمد علیهم‏السلام: حضرت معصومه علیهاالسلام به نقل از فاطمه زهرا علیهاالسلام به نقل از پیامبر صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله فرمود: «بدانید آنکه با محبت آل محمد بمیرد، شهید از دنیا رفته است».

عبادت کریمه اهل‏ بیت علیهاالسلام

هدف از آفرینش آدمی، چیزی جز عبادت و بندگی خداوند متعال نیست. آنان که به این هدف پی بردند، در راه رسیدن به عالی‏ترین مرتبه آن سر از پا نمی‏شناسند و بهترین ساعات زندگی خود را زمان عبادت و راز و نیاز با خدا می‏دانند. یکی از عالی‏ترین نمونه‏های عبادت و بندگی خدا از خاندان ولایت و امامت، کریمه اهل‏بیت، فاطمه معصومه علیهاالسلام است؛ او که عبادت و شب زنده داریِ هفده روزه‏اش در واپسین روزهای زندگی، گوشه‏ای از عمری بندگی و فروتنی در برابر ذات پاک الهی است.

حضرت معصومه علیهاالسلام؛ تجلّی حضرت زهرا علیهاالسلام

حضرت معصومه علیهاالسلام، هم نام فاطمه علیهاالسلام بود. نام گذاری حضرت معصومه علیهاالسلام به این نام، نشان می‏دهد که او از هر گونه انحراف و بدی دور است. او و شیعیانش وارد آتش دوزخ نمی‏شوند و آن حضرت از نظر کمالات استثنایی است. پیامبر اکرم (ص) فراوان در شأن حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود: «فداها ابوها؛ پدرش قربانش گردد»؛ امام کاظم علیه‏السلام نیز زمانی که حضرت معصومه علیهاالسلام خردسال بود، سه بار فرمود: «پدرش به قربانش گردد». یکی دیگر از شباهت‏های حضرت معصومه علیهاالسلام به حضرت زهرا علیهاالسلام این است که حضرت زهرا علیهاالسلام برای اثبات ولایت حضرت علی علیه‏السلام، آن چنان دفاع کرد که جان خود را فدا نمود و در جوانی به شهادت رسید؛ حضرت معصومه علیهاالسلام نیز برای حمایت از ولایت برادرش امام رضا علیه‏السلام، از مدینه به سمت خراسان حرکت کرد و در نیمه راه، در قم به شهادت رسید.