نسخه مناسب چاپ
پیرو این اقدامات رسانه‌ای و سیاسی مخالفان رویکرد حجت‌الاسلام صدرالدین شریعتی، با پروفسور مسعود درخشان، استاد برجسته دانشگاه علامه طباطبایی به گفت‌وگو نشسته و نظر وی را درباره عملکرد رئیس این دانشگاه جویا شده‌ایم.
آنچه در ذیل می‌آید متن کامل گفت‌وگوی خبرنگاران خبرگزاری تسنیم با پروفسور مسعود درخشان است:
تسنیم: دانشگاه علامه در این چند سال اخیر تقریباً می‌شود گفت که تنها دانشگاه پیشرو در زمینه بومی‌سازی و اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها بوده است، اما خیلی از این اقدامات رسانه‌ای نشده و افکار عمومی خیلی خبر ندارد. لطفاً در این زمینه گزارشی ارائه کنید که چه اقدامات و کارهایی انجام شده است.
- درخشان: تا آن‌جایی که بنده در جریان هستم دانشگاه علامه در این چند سال اخیر کوشش‌های زیادی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی برای ارتقای سطح علمی، بومی‌سازی و اسلامی کردن علوم انسانی انجام داده است. البته من صلاحیت اظهار نظر در حوزه‌های دیگر مانند جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، ادبیات فارسی و مانند اینها را ندارم.
بنده صرفاً در حوزه اقتصاد می‌توانم نکاتی را خدمت تان عرض کنم. به‌هرحال شما می‌دانید که من از اول انقلاب اسلامی در دانشکده‌های اقتصاد دانشگاه‌های کشور خدمت کرده‌ام. هرجا هم بودم سعی کردم درحد توان خودم رشد و پیشرفت علمی ایجاد کنم، مثلاً در دانشگاه تربیت مدرس از بدو تأسیس، آنجا بودیم و زحمت کشیدیم و هیچ ترم تحصیلی نبود که در دانشگاه تربیت مدرس، تدریس نکرده باشم و دانشجو پرورش نداده باشم که الآن بحمدالله بسیاری از آنان از استادان دانشگاه‌ها هستند.
**رشد علمی دانشکده اقتصاد علامه در مقایسه با سایر دانشگاه‌ها بسیار چشمگیر و قابل ملاحظه است**
در دانشگاه امام صادق علیه السلام هم همین طور، از روز اول آنجا بودیم و خدمت کردیم. قبلاً در حوزه و دانشگاه، در قم هم بودیم. در قسمت‌های دیگر حوزه علمیه هم بودیم. با توجه به این سوابقی که گفتم و تجربیاتی که در دانشگاه‌های مختلف داشته‌ام و سالیان سال که در دانشگاه تهران و تربیت مدرس و دانشگاه امام صادق علیه السلام تدریس کرده‌ام، رشد علمی دانشکده اقتصاد علامه در مقایسه با سایر دانشکده‌های اقتصاد بسیار چشمگیر و قابل ملاحظه است.
**دانشگاه علامه در حوزه آموزش و پژوهش انرژی بین تمام دانشگاه‌های کشور پیشرو است**
اگر بخواهم مختصری از این پیشرفت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی را بیان کنم خدمتتان عرض می‌کنم که ما توانستیم در همین چند سال اخیر در دانشکده اقتصاد، سه دوره دکترای جدید معرفی کنیم؛ دکترای اقتصاد نفت و گاز با گرایش بازارها و مالیه، دکترای اقتصاد نفت و گاز با گرایش حقوق قراردادها و دکترای مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفتی. بنابراین درحال حاضر دانشگاه علامه در حوزه آموزش و پژوهش انرژی بین تمام دانشگاه‌های کشور پیشرو است، چرا؟ برای اینکه ما سه دوره دکتری در اقتصاد نفت و گاز داریم و یک دوره کارشناسی ارشد اقتصاد انرژی داریم.
پردیس دانشگاه را هم که در سال گذشته تأسیس کردند، این سه دوره دکتری عیناً در آنجا نیز ارائه می‌شود. بنابراین هم‌اکنون بالاترین توان و نیروی پرورش علمی دانشجویان در سطح دکتری در اقتصاد نفت و گاز و انرژی کشور را داریم. با فعالیت‌هایی که در خلال 4 سال گذشته داشتیم الآن حدود 45 نفر دانشجوی دکتری در اقتصاد نفت و گاز و حقوق قراردادها و مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز داریم و در آموزش و راهنمایی رسالات این دوره با دانشکده‌های حقوق و مدیریت دانشگاه علامه همکاری نزدیکی برقرار و همین همکاری بین سه دانشکده که ایجاد کرده‌ایم در کل دانشگاه‌های کشور بی‌نظیر است. یک فصلنامه علمی ــ پژوهشی هم در این زمینه منتشر کردیم و در نتیجه هم‌اکنون سه فصلنامه علمی ــ پژوهشی در دانشکده اقتصاد داریم که این هم در کل کشور بی‌نظیر است. بنابراین، این رشد خیلی زیادی است.
در خارج از حوزه انرژی و اقتصاد نفت و گاز که عرض کردم ما در کشور پیشرو هستیم، دوره کارشناسی ارشد ریاضیات مالی در دانشکده اقتصاد علامه برای اولین بار در کشور تأسیس شد و الآن بحمدالله استادان آمار و استادان ریاضی که از بهترین استادان کشور هستند در این رشته تدریس می‌کنند. ما استادانی داریم در ریاضیات و آمار که به مالیه ریاضی علاقمند شدند و هم‌اکنون در این رشته با علاقه فراوان فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دارند و این امر معمولاً در دانشگاه‌های بسیار معروف جهان اتفاق می‌افتد و در دانشکده‌های اقتصاد کشور قطعاً بی‌نظیر است. این یک تحول بزرگی در آموزش عالی کشور است. در دوره دکتری اقتصاد هم گرایش اقتصاد مالی برای اولین بار در کشور حدود 4 سال قبل در دانشکده اقتصاد علامه راه‌اندازی شد، به‌ویژه در شرایطی که بورس‌ها در کشور ما در مسیر رشد هستند و سازمان‌‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک و شرکت‌های بیمه به‌سرعت در حال گسترش هستند. در چنین شرایطی، دانشگاه علامه تنها دانشگاه در کشور بود که برای اولین بار اقتصاد مالی را در دوره دکتری راه‌اندازی کرد. قبلاً مدیریت مالی داشتیم ولی اقتصاد مالی برای اولین بار در دانشکده اقتصاد تأسیس شد. خوب، شما ببینید اینها همه نشان دهنده رشد است.
**ارتباط با صنعت بی‌نظیری در دانشگاه علامه برقرار شده است**
معمولاً صحبت می‌کنند از اینکه باید بین صنعت و دانشگاه رابطه برقرار شود. در همین دانشکده اقتصاد، قوی‌ترین رابطه برقرار شد که تابه‌حال شاید نظیر نداشته باشد. یعنی شما بروید در تمام دانشکده‌های اقتصاد کشور، ببینید آیا رابطه بین صنعت و اقتصاد را آن‌گونه که دانشکده ما توانست برقرار کند توانسته‌اند ایجاد کنند؟ بحمدالله ما توانستیم با صنعت نفت قوی‌ترین رابطه را برقرار کنیم. ما در سالهای اخیر 32 کارگاه پژوهشی در همین دانشکده اقتصاد برگزار کردیم، کارشناسان طراز اول صنعت نفت و گاز و مدیران ارشد شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز آمدند و این کارگاه‌ها را برای دانشجویان دکتری نفت و گاز ما برگزار و مدیریت کردند. نتایج این 32 کارگاه پژوهشی به‌صورت کتابی در بیش از هزار صفحه منتشر شده و هم‌اکنون از کتاب‌های مرجع در مطالعات انرژی است. عنوان این کتاب، صنعت نفت و گاز به‌زبان غیرفنی است. در واقع هدف این کتاب این است که مسائل فنی و مهندسی نفت و گاز را برای کسانی که میخواهند اقتصاد انرژی و مسائل سیاسی مرتبط با بخش انرژی را بخوانند و حقوق قراردادها را بخوانند و یا میخواهند در روابط بین‌الملل و سیاست‌های جهانی انرژی رساله بنویسند، به‌زبان غیرفنی کاملاً روشن کند. این واقعاً یک کار بزرگی بود که در راستای ارتباط دانشکده اقتصاد و صنعت نفت شکل گرفت.
به‌منظور تقویت ارتباط دانشکده اقتصاد با صنعت نفت و گاز، هم‌اکنون 10 دانشجوی دکتری در سطح دکتری نفت و گاز و یا مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز داریم که 5 نفر از آنان در دوره روزانه و 5 نفر در پردیس دانشگاه علامه هستند. قطعاً رسالات دکتری این دانشجویان در حوزه مسائل کلیدی اقتصاد نفت و گاز تعریف خواهد شد و لذا استادان دانشکده اقتصاد نیز از این رهگذر، با مسائل اقتصادی صنعت نفت و گاز کشور بیشتر آشنا خواهند شد و در آینده می‌توانند نقش بهتری در حل معضلات اقتصاد انرژی کشور ایفا کنند.
**دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه توانست مجوز قطب علمی در الگوی اسلامی ایرانی ــ پیشرفت را از وزارت علوم اخذ کند**
مسئله دیگر، قطبهای علمی است. زمانی که مقام معظم رهبری ضرورت الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت را متذکر شدند و فرمودند که این الگو، الگوی بالادستی به‌معنای واقعی است دانشکده اقتصاد علامه تقاضای تأسیس قطب علمی اقتصاد توسعه با تأکید بر الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت را تقدیم وزارت علوم کرد. با توجه به اینکه تأسیس این قطب، کار بزرگی است، بیش از یک سال وزارت محترم علوم روی برنامه این قطب علمی کار کرد. این‌طور نبود که امروز نامه نوشته شود و فردا بگویند موافقیم. برنامه این قطب علمی را بیش از 7 بار تجدیدنظر کردیم. وزارت علوم کار کارشناسی‌اش را انجام داد. و سرانجام برنامه قطب به تصویب رسید. یعنی هم‌اکنون دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه، از نظر وزارت علوم، تنها مرجع علمی دانشگاهی در مطالعات الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت است. این یک موفقیت بزرگ برای دانشگاه علامه است، خدای نکرده قصد من تضعیف سایر دانشکده‌های اقتصاد دانشگاه‌های دیگر نیست، قصد من مقایسه است، کدام دانشکده اقتصاد در کشور را سراغ دارید که توانسته باشد مجوز قطب علمی در الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت را از وزارت علوم اخذ کند؟
در همین چند سال اخیر، پژوهشکده علوم اقتصادی در دانشگاه علامه طباطبائی تأسیس شد و هفت گروه پژوهشی در این پژوهشکده شکل گرفته که یکی از این گروه‌ها، اقتصاد مقاومتی است. شما ببینید در کدام دانشکده اقتصاد در دانشگاه‌های کشور گروه مطالعات اقتصاد مقاومتی را در فضای پژوهشی و با حضور استادان دانشکده اقتصاد و بلافاصله بعد از فرمایش مقام معظم رهبری درخصوص اهمیت و ضرورت اقتصاد مقاومتی، تأسیس و راه‌اندازی کرده‌اند؟
تسنیم: دانشجو هم می‌گیرند؟ یا فقط گروه پژوهشی هستند؟ یعنی به‌سمت پذیرش دانشجو هم می‌روید؟
** رهبر انقلاب برای توفیق بیشتر قطب علمی اقتصاد توسعه با تأکید بر الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت دعا فرمودند**
- درخشان: خیر، فقط پژوهشی است. فعلاً بنا نداریم دانشجو بپذیریم. با تمام توان می‌کوشیم که به‌سمت تحقیقات عمیق‌تر در این زمینه پیش برویم. نتایج تحقیقات انجام شده را منتشر کرده‌ایم، البته با همکاری قطب علمی اقتصاد توسعه با تأکید بر الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت، چون مسئله جدی است، اقتصاد مقاومتی یک بحث بسیار جدی است. بنابراین برای اینکه بتوانیم حق مطلب را بیان کنیم به این نتیجه رسیدیم که می‌بایستی با همکاری قطب علمی این کار مهم را انجام بدهیم. بنابراین قطب علمی پیوند خورد با گروه اقتصاد مقاومتی پژوهشکده. الآن ما چهار مجموعه منتشر کرده‌ایم که به رؤیت مقام معظم رهبری نیز رسیده است و ایشان برای توفیق بیشتر این جریان دعا فرمودند.
در کدام دانشکده اقتصاد در دانشگاه‌های کشور این اتفاق افتاده است؟ پیشبرد این‌گونه فعالیت‌های کیفی و ارزشی مگر به این سادگی‌هاست؟ می‌بایستی شخصیت‌های طراز اول در حوزه‌های اقتصاد مقاومتی و الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت را دعوت کنیم که در یک فضای علمی با هم به تضارب اندیشه بپردازند و سپس نتایج مباحثات ویرایش بشود آن‌هم توسط دانشجویان دکتری، نه توسط افراد معمولی، تا روی این مطالب کار کنند و زحمت بکشند و به‌صورت خیلی زیبایی تولید کنیم و در تیراژ وسیع برای مراکز علمی کشور بفرستیم تا فرهنگ‌سازی شود. این هم یکی دیگر از خدماتی بوده که در دانشکده اقتصاد در سه چهار سال اخیر انجام شده است.
ملاحظه می‌فرمائید که بعضی کارهاست که می‌شود اصطلاحاً آنها را کیلویی حساب کرد. بعضی کارها مثل جواهرسازی است. الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت مانند یک قطعه جواهر است، جواهرشناس باید آن را تراش بدهد. اقتصاد مقاومتی مثل یک قطعه جواهر است، اهل فن باید وارد این حوزه بشوند. دکتری اقتصاد نفت و گاز یک دوره معمولی نیست، مثلاً اقتصاد ریاضی و اقتصادسنجی نیست. حالا نمی‌خواهم اقتصادسنجی و اقتصاد ریاضی را تضعیف کنم، می‌دانید که رشته تحصیلی من در دوره دکتری در انگلستان، همین اقتصاد ریاضی و بهینه‌سازی ریاضی و اقتصادسنجی بود. به‌هرحال، اقتصاد نفت و گاز با دهها مسئله مرتبط است. بحث‌های پیچیده اقتصادی، فنی ــ مهندسی، حقوقی، سیاسی، تاریخی و مدیریتی دارد که ما به‌خوبی وارد آنها شدیم. ما در این دانشکده در حوزه‌هایی وارد شدیم که هیچ دانشکده اقتصادی در کشور واقعاً این اقدامات را نکرده است.
**حتی یک ریال هم برای برنامه‌های جدید آموزشی و پژوهشی دریافت نکردیم**
بنابراین کارهای ما در دانشکده اقتصاد در این سالهای اخیر و پیشرفت‌های ما، پیشرفت‌های کیفی در سطح بالا بوده که خدمت شما عرض کردم و این نکته را نیز اضافه کنم که در تمام این برنامه‌های جدید آموزشی و پژوهشی، حتی یک ریال از جایی کمک مالی دریافت نکرده‌ایم. ببینید این دوره دکتری اقتصاد نفت و گاز بدون اینکه ما یک ریال از وزارت نفت یا شرکت ملی نفت کمک بگیریم، راه‌اندازی شد. به‌عکس، این دانشکده اقتصاد بود که با تربیت نیروهای متخصص، توانسته است به وزارت نفت یا شرکت ملی نفت کمک کند. در برگزاری نشست‌های تخصصی در اقتصاد مقاومتی با همکاری قطب علمی الگوی اسلامی ــ ایرانی پیشرفت، هیچ کمک مالی از هیچ‌جا دریافت نکردیم.
**بازنگری برنامه دروس علوم انسانی در همه رشته‌ها به‌عهده دانشگاه علامه طباطبایی گذاشته شد**
یکی دیگر از کارهای بسیار مهم که در چند سال اخیر در دانشگاه علامه طباطبائی اتفاق افتاد بازنگری برنامه دروس علوم انسانی در همه رشته‌ها بود که از طرف وزارت محترم علوم به‌عهده دانشگاه علامه گذاشته شد. در اینجا هم بنده می‌توانم صرفاً پیشرفت‌های انجام شده در برنامه رشته اقتصاد را برایتان بگویم زیرا که از نزدیک در جریان کار بوده‌ام. این بازنگری هم از افتخارات دانشگاه علامه طباطبایی است. بازنگری برنامه علوم انسانی کار ساده و معمولی نیست، یک کار بسیار جدی است.
در بازنگری رشته اقتصاد، ما برای انجام این کار بزرگ، علاوه بر استفاده از استادان اقتصاد دانشکده، با بیش از 100 استاد اقتصاد در سایر دانشگاه‌های کشور تماس گرفتیم. برنامه‌ای را که خودمان در دانشکده تدوین کرده بودیم، برایشان فرستادیم و نظر آنان را کتباً و یا شفاهاً خواستیم. با تعدادی از استادان که نه شفاهاً توانستند به ما پاسخ بگویند و نه کتباً، جلسات مصاحبه در دفتر کار خود آن استادان برگزار کردیم. همکاری استادان اقتصاد سراسر کشور شاید بی‌نظیر بود. هیچ استادی نبود که از او خواسته باشیم اما فعالانه همکاری نکرده باشد زیرا می‌دانستند قصد ما خیر است و بازنگری برنامه رشته اقتصاد، یک کار بسیار جدی و اساسی است.
**بازنگری رشته اقتصاد بر اساس نظرات 100 نفر از اقتصاددانان کشور تهیه شد**
نظرات استادان اقتصاد سراسر کشور را در بیش از 300 صفحه تایپ و آماده کردیم که الآن نسخه‌ای از آن در وزارت علوم است و نسخه دیگری در کارگروه ویژه اقتصاد در شورای انقلاب فرهنگی است. تمام اسناد را مدون کردیم و بر اساس نظرات آن 100 نفر از اقتصاددانان کشور، ما برنامه را چندین بار تجدیدنظر کردیم. بنابراین، بازنگری رشته اقتصاد در برنامه تحول علوم انسانی، برنامه‌ای نیست که حاصل کار فقط استادان دانشکده اقتصاد علامه باشد، مجری‌اش دانشگاه علامه بود ولی حاصل هماهنگی و همکاری جمعی از استادان اقتصاد کشور بود. این برنامه به شورای انقلاب فرهنگی و کارگروه ویژه اقتصاد تقدیم شد. با دقتی که در آنجا هست، بیش از یک سال مورد کنکاش علمی قرار گرفت، چرا؟ برای اینکه همه می‌دانستند این برنامه قرار است رشته اقتصاد در کشور را متحول کند. یک سال کار شد تا به تصویب رسید و هم اکنون برنامه تحول در گروه‌های کارشناسی ارشد و دکتری اقتصاد در دستور کار دانشکده اقتصاد علامه قرار دارد.
**بی‌بی‌سی شایعه کرده بود که می‌خواهیم ریشه اقتصاد را در کشور بزنیم**
حالا معیارهای ما در طرح تحول چه بود؟ متأسفانه شایعه‌سازی کردند و حتی شنیدم که رسانه‌های بیگانه از این بی‌بی‌سی ملعون گرفته تا رسانه‌های فاسدتر از بی‌بی‌سی، حتی شایعه‌سازی کردند که اینها میخواهند ریشه علم اقتصاد را در کشور بزنند! برنامه تحول در علوم انسانی یعنی میخواهند علم اقتصاد را نابود کنند! حالا معیارهای ما چه بود در تجدیدنظر که به تمام استادانی که طرف مشورت ما بودند، ابلاغ کردیم؟ چهار تا معیار داشتیم، البته معیارهای کلی را وزارت علوم توصیه کرده بود. ما با استفاده از آنها، چهار معیار تعریف کردیم.
** در بازنگری رشته اقتصاد 4 معیار داشتیم**
1- تقویت محتوای علمی دوره و به‌روز کردن تمام نظریات علمی در دروس دوره کارشناسی اقتصاد. این، یکی از معیارهای کلیدی است. ما همیشه معتقدیم که تحول در علوم انسانی اصلاً به‌معنی کاستن از محتوای علمی نظریات اقتصادی نیست، یعنی یک دانشجوی مسلمان و معتقد به نظام جمهوری اسلامی ایران باید در مباحث علمی، هم‌ردیف و هم‌سطح دانشجویان در معتبرترین دانشگاه‌های دنیا آگاهی داشته باشد. و تحقق این هدف را به‌عنوان یک معیار مهم در این برنامه گذاشتیم. الآن سطح علمی برنامه ما، برنامه جدیدی که به تصویب رسیده به‌مراتب قوی‌تر از قبل است.
2- جنبه اسلامی را تقویت کنیم. بسیاری از دروسی که تحت عنوان اقتصاد اسلامی در دوره کارشناسی ارشد ارائه می‌شد، به دوره کارشناسی آمد.
3- مطالعات اقتصاد ایران تقویت شود. برخی دروس جدید در اقتصاد ایران تعریف شد و یا از حالت اختیاری به اجباری تبدیل شد. یعنی در برنامه جدید، دانشجویان تعداد بیشتری واحد در اقتصاد ایران خواهند خواند و لذا دانشجوی کارشناسی ما احاطه بیشتری به مسائل اقتصاد ایران خواهد داشت.
و 4- آگاهی بیشتر به مسائل اقتصاد بین‌الملل. بحران‌های اقتصادی در جهان سرمایه‌داری چرا به وجود می‌آید؟ مسائل اقتصاد غرب چیست؟ اقتصادهای پیشرفته صنعتی در غرب با چه مسائلی مواجه‌اند و چگونه بحران‌های خود را به کشورهای در حال توسعه صادر می‌کنند؟ یعنی یک دید جامع البته در حد دوره کارشناسی، نسبت به تحولات اقتصاد جهانی در برنامه جدید در نظر گرفته شده است.
** در بازنگری رشته اقتصاد ابعاد اقتصاد ایران، جهانی، اسلامی و مطالعات نظری تقویت شد**
بنابراین در برنامه تحول، ابعاد اقتصاد جهانی را تقویت کردیم، ابعاد اقتصاد ایران را تقویت کردیم ، ابعاد اقتصاد اسلامی را تقویت کردیم و ابعاد مطالعات نظری نیز تقویت شد. حالا شما می‌گویید پس واحدهای آموزشی بیشتر شده است؟ عرض می‌کنم نه. با یک بررسی دقیق معلوم شد خیلی از واحدهایی که در دوره کارشناسی درس داده می‌شد یا هم‌پوشانی داشتند یا اساساً غیرضروری و پیش پا افتاده بودند و لذا با حذف آنها، مطالب و دروس جدیدی اضافه شد.
تسنیم: آیا این برنامه جدید در حال اجراست؟
- درخشان: خیر، اما کلّیت برنامه و دروس و عناوین دروس همه به تصویب رسیده اما برخی سرفصل‌ها در حال مطالعه و بررسی بیشتری است که انشاءالله به‌زودی نهایی می‌شود.
** کسانی که ادعا می‌کنند دانشگاه علامه تبدیل به خرابه‌ای شده است بویی از اخلاق اسلامی، رسانه‌ای و حرفهای نبرده‌اند**
تسنیم: از اساتید حوزه‌ها هم استفاده شده است؟
- درخشان: بله، آنها هم حضور فعال دارند. عرض من این است که کار به این مهمی که یک کار شاخص و تأثیرگذار در کشور است، در همین چند سال اخیر در دانشگاه علامه طباطبائی انجام شده است. واقعاً به نظر می‌آید که بی‌‌انصافی است برخی افراد که نه از اخلاق اسلامی و نه از اخلاق رسانه‌ای و حرفهای بهره‌ای و بویی برده‌اند، این همه پیشرفت را که من در خلال چند دقیقه برای شما گفتم نادیده بگیرند و بگویند که دانشگاه علامه تبدیل به خرابه‌ای شده است! آیا این پیشرفت‌هایی که عرض کردم تخریب بود یا سازندگی؟
** هیچ اظهارنظر کارشناسی و نخبگی در مورد عملکرد منفی دانشگاه علامه ندیدم**
تسنیم: آقای دکتر، برخی رسانه معمولاً دنبال جار و جنجال هستند اما چرا برخی نخبگان دانشگاهی در این زمینه واکنش منفی گرفتند؟
-درخشان: همیشه می‌بایستی حرف و نظر نخبگان دانشگاهی را جدی گرفت و به آن احترام گزارد و باید با دقت به صحبت‌های‌شان گوش کرد. اما نخستین شرط نخبگی و کارشناسی این است که کلی‌گویی نکنند و به‌طور مشخص بحثی را مطرح کنند و کاستی‌ها و محسنات را هم بگویند. من در واکنش‌های منفی، آنچه دیدم در این سایت‌ها و یا دوستان به دست من رساندند، متأسفانه اظهارنظر دقیقی را ندیدم که مثلاً بگویند دکتری اقتصاد مالی و یا مالیه ریاضی و یا دکتری نفت و گاز و یا قطب علمی نباید تأسیس می‌شد و این‌گونه اقدامات ضربه‌ای بود که به دانشگاه علامه وارد شده است و یا اینکه اصلاً پژوهشکده علوم اقتصادی نباید تأسیس می‌شد، گروه اقتصاد مقاومتی نباید تأسیس می‌شد، فصلنامه‌های علمی ــ پژوهشی نباید این‌طور رشد می‌کرد و نظایر آن. حتی یک مورد من ندیدم.
**حرف منتقدان عملکرد دانشگاه علامه علمی نیست**
اینکه شما می‌فرمایید چرا نخبگان مواضع منفی گرفتند، من نظر هیچ نخبه و یا کارشناسی را ندیدم که به‌طور مشخص راجع به موضوعی اظهارنظر کارشناسی کرده باشد، اگر هست بفرمایید. حرف‌شان در رابطه با بحث‌های علمی نیست. اگر بود که محل بحث نبود، می‌شد با آنها منطقی بحث کرد.
تسنیم: عمده چیزهایی که می‌گویند و ما شنیدیم و خواندیم حول سه محور است، یکی اینکه چرا دانشگاه علامه در زمینه بازنگری علوم انسانی و اجتماعی دارد این کارها را انجام می‌دهد و دارد باشتاب جلو می‌رود و چرا بعضی از رشته‌ها را تعطیل کرده، این یک بخش است. بخش دیگر این است که چرا بعضی از اساتید را بازنشست کرده‌اند، و سوم اینکه چرا بعضی از دانشجویان دکتری را بدون ضابطه بورسیه کرده‌اند؟ عمده بحث‌شان این است.
-درخشان: اجازه بدهید یک‌به‌یک به این بحث‌ها بپردازیم. اول اینکه می‌فرمائید چرا بازنگری برنامه علوم انسانی شتاب‌زده بود؟ در بازنگری رشته اقتصاد، البته باز هم من فقط در حوزه اقتصاد مطالبی عرض می‌کنم. چون صلاحیت اظهارنظر در سایر رشته‌های علوم انسانی را ندارم. در حوزه اقتصاد من گمان می‌کردم به‌خاطر آن دقت‌‌هایی که ما در فاز اول طرح تحول انجام دادیم، یعنی با آن‌همه دقتی که در تدوین برنامه جدید برای دوره کارشناسی اقتصاد داشتیم، حدس می‌زدیم که خیلی زودتر از اینها به نتیجه می‌رسد. چنانکه قبلاً عرض کردم ما برنامه خودمان را برای صد نفر از استادان اقتصاد کشور فرستادیم. نتایج و اظهارنظرهای این استادان را در بیش از 300 صفحه مدون کردیم و برنامه اولیه خودمان را با توجه به نظرات این استادان چندین بار تجدیدنظر کردیم و سپس اینها را به کارگروه اقتصاد شورای انقلاب فرهنگی فرستادیم. این فرایند حدود یک سال طول کشید، آیا این شتابزدگی است؟ من خودم عضو کارگروه اقتصاد شورای عالی انقلاب فرهنگی هستم. نزدیک به یک سال هم در این کارگروه روی این برنامه کار شده است. در حالی که همه فکر می‌کردند، چون عضو این کارگروه هستم، فرایند ارزیابی تسریع می‌شود. چند بار هم ریاست محترم دانشگاه به من گفتند: چرا برنامه رشته اقتصاد این‌قدر در شورای عالی انقلاب فرهنگی طول کشیده است؟ گفتم: ما خودمان در آنجا هستیم، و شاهدیم که دارد کار می‌شود. گفتند: یعنی یک سال؟ گفتم: بله، دوستان واقعاً دارند زحمت می‌کشند و کار می‌کنند.
** همه به درازا کشیدن تصویب برنامه بازنگری اعتراض می‌کنند، پس شتابزدگی در کار نبوده است**
شما به همین قسمت طرح تحول دبیرخانه شورای انقلاب فرهنگی بروید، از بخش اقتصادش سؤال کنید و بگویید: این برنامه چه‌زمانی تقدیم شما شد؟ البته هر دو هفته آنجا جلسه است، ولی همه جلسات که مربوط به کار ما نیست. گاهی وقت‌ها کارهای خیلی فوری پیش می‌آید و لذا برنامه رشته اقتصاد به جلسات بعدی موکول می‌شد. هنوز هم دارند روی سرفصل‌های برخی دروس کلیدی و حساس کار می‌کنند. ریاضیات و آمار و اقتصادسنجی و نظایر آن را عرض نمی‌کنم. اما وقتی که بحث روی اقتصاد توسعه است، البته که باید کار بیشتری کرد. اقتصاد اسلامی، فلسفه اقتصاد، نظام‌های اقتصادی و نظایر آن، کار می‌برد. دقت نظر این‌قدر بالاست که هرکسی اگر از دور نگاه کند می‌گوید: چرا تصویب این برنامه به درازا کشیده است؟ پس هیچ شتابزدگی در کار نبوده است.
** در بازنگری رشته اقتصاد از 5 گرایش به بیش از 10 گرایش رسیدیم**
نکته دوم که فرمودید، مسئله حذف برخی رشته‌هاست. خوب، این برنامه ما که مربوط به دوره کارشناسی اقتصاد بوده است. در کارشناسی اقتصاد که رشته‌ای حذف نشده، بلکه گرایش‌های دوره کارشناسی صرفاً تجمیع شده است. یعنی ما الآن در برنامه جدید، فقط دوره کارشناسی اقتصاد داریم، نه مثلاً کارشناسی اقتصاد صنعتی یا اقتصاد کشاورزی یا اقتصاد بازرگانی و نظایر آن. اما دانشجو می‌تواند دو تا خوشه انتخاب کند که هر خوشه‌ای شش واحد دارد و جمعاً 12 واحد می‌تواند خوشه انتخاب کند که شامل دروس مورد علاقه خاص و انتخابی اوست، مثلاً اگر کسی دوست دارد در اقتصاد صنعتی کار کند می‌رود آن خوشه را می‌گیرد، شخص دیگری دوست دارد در اقتصاد بازرگانی کار کند، یکی در اقتصاد نظری می‌خواهد کار کند، یکی در اقتصاد بین‌الملل کار کند. اما نکته مهم این است که اگر قبلاً مثلاً چهار تا گرایش بود یا 5 تا گرایش بود، الآن خوشه‌ها به بیش از 10 مورد رسیده است. حتی اقتصاد گردشگری داریم و یا اقتصاد صنایع دستی داریم، یا خیلی عناوین دیگر که قبلاً نبود. یعنی انتخاب دانشجو بسیار بیشتر شده است. دانشجوی کارشناسی ما دیگر محدود به آن چهار یا پنج گرایش اقتصاد بازرگانی، اقتصاد صنعتی، اقتصاد کشاورزی و نظایر آن نیست. بلکه انتخاب‌هایش خیلی بیشتر شده است.
**همه دانشگاه‌های معتبر دنیا تخصص و گرایش‌ها را به دوره کارشناسی ارشد بردند**
علت تجمیع گرایش‌ها هم این است که یک مطالعه‌ای در دانشگاه‌های معتبر دنیا شد. هیچ دانشگاه معتبری نیست که مدرک کارشناسی را همراه با گرایش صادر کند، هیچ دانشگاهی در دنیا نیست که مثلاً کارشناسی اقتصاد صنعتی بدهد و نظایر آن. البته ناگفته نماند که پیشنهاد تجمیع از طرف وزارت علوم بود اما لازم‌الاجرا نبود، صرفاً پیشنهاد بود. وزارت علوم از دانشگاه علامه خواسته بود که برنامه کارشناسی را تجدیدنظر کند. اولویت‌شان هم با تجمیع گرایش‌ها در دوره کارشناسی بود. اما نظر رئیس دانشگاه در همان جلسه اول این بود: ما اصلاً کاری به این توصیه‌های وزارت علوم نداریم، بلکه یک کاری از ما خواسته‌اند و ما کار خودمان را می‌بایستی در چارچوب موازین علمی خودمان و به‌تشخیص استادان خودمان انجام دهیم. نتیجه کارمان را به وزارت علوم می‌دهیم، اگر پسند کردند که اجرا می‌کنند، اگر پسند نکردند اجرا نخواهند کرد. به استادان هم پیشنهاد کردند: شما بر اساس موازین علمی خودتان عمل کنید و برنامه جدید را بنویسید! از این رو آمدیم و اولین کاری که کردیم یک تیمی از دانشجویان دوره دکتری را مسئول کردیم که بروند تمام دانشگاه‌های معروف دنیا را مطالعه کنند که آیا دوره کارشناسی‌شان تجمیع است یا خیر؟ دیدیم همه دانشگاه‌های معتبر دنیا به همین نحو عمل می‌کنند. البته عملکرد دانشگاه‌های معتبر جهان برای ما حجیت ندارد، ولی به‌هرحال یک علامت خوبی است، اما به‌هرحال، طرح تجمیع گرایش‌های دوره کارشناسی اقتصاد به تأیید اکثر استادان اقتصاد کشور نیز رسید. از سوی دیگر، دیدیم که دانشگاه‌های معتبر دنیا تخصص و گرایش‌ها را به دوره کارشناسی ارشد برده‌اند. بنابراین قرار شد که ما در دوره کارشناسی طرح تجمیع را اجرا کنیم و در دوره کارشناسی ارشد به‌سمت گرایش‌ها برویم. در دانشگاه‌های معتبر جهان هم در دوره‌های کارشناسی ارشد است که گرایش‌ها شکل می‌گیرد.
** تجمیع گرایش‌ها در کارگروه اقتصاد شورای انقلاب فرهنگی 3 ماه به طول انجامید**
با وجود این، در کارگروه اقتصاد شورای انقلاب فرهنگی، مسئله تجمیع به بحث گذاشته شد و شاید دو سه ماه این بحث طول کشید. البته بر این نکته تأکید شد که بایستی ذوق دانشجویان دوره کارشناسی را هم در نظر گرفت. بعضی‌ها دوست دارند مثلاً اقتصاد صنعتی را بیشتر بخوانند، بعضی‌ها دوست دارند تاریخ عقاید اقتصادی را بیشتر بخوانند، بعضی‌ها دوست دارند اقتصاد ریاضی را بخوانند. بنابراین، برای پاسخگویی به ذوق دانشجویان، خوشه‌ها شکل گرفت. در کارگروه اقتصاد شورای عالی انقلاب فرهنگی، تعداد خوشه‌ها به بیش از 10 تا رسید. بنابراین خیلی گسترده‌تر شد. خلاصه اینکه یک برنامه‌ای در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه شکل گرفت با مشورت بیش از 100 استاد در کل کشور، سپس به شورای انقلاب فرهنگی رفت و حدود یک سال کار کارشناسی شده و کلیاتش به تصویب رسیده و انشاءالله سرفصل‌ها نیز به‌زودی نهایی خواهد شد و کل برنامه به وزارت علوم می‌رود، دیگر نظر خودشان هرچه هست، دانشگاه علامه وظیفه خودش را انجام داده است.
** هیچ گرایشی حذف نشده است**
پس ملاحظه می‌فرمائید که نه شتابزدگی در کار بوده و نه حذف رشته‌ها. فقط در مدرک تحصیلی نمی‌نویسند مثلاً کارشناسی اقتصاد بازرگانی، می‌گویند کارشناسی اقتصاد. ناگفته نماند که دانشجویان در دوره کارشناسی هم یک کمی از عناوین مدارک خود ناراضی بودند، مثلاً یک دانشجوی کارشناسی که اقتصاد کشاورزی می‌خواند خود را در مقابل کسی که اقتصاد نظری می‌خواند احتمالاً به‌لحاظ علمی پایین‌تر احساس می‌کرد، دوره کارشناسی در واقع «طبقاتی» شده بود! لذا واقعاً بهتر است در دوره کارشناسی، این حالت‌ها از بین برود و همه یک مدرک کارشناسی اقتصاد بگیرند و البته ذوقشان هم باید حفظ بشود و خوشه‌ها برای همین منظور طراحی شده است. حالا با مدرک کارشناسی اقتصاد می‌تواند هر رشته یا گرایشی را در دوره کارشناسی ارشد اقتصاد بخوانند.
** برخی اساتید به‌درخواست خودشان بازنشست شدند/ اساتیدی که با 30 سال تدریس ارتقا نیافته بودند بهتر است جای خود را به جوان‌تر‌ها بدهند**
نکته سوم که اشاره فرمودید مسئله اخراج یا بازنشستگی برخی استادان دانشگاه بود. من به‌عنوان یک معلم اقتصاد، طبعاً صلاحیت اظهار نظر در امور کارگزینی یا گزینش یا حراست دانشگاه را ندارم. ولی به‌هرحال شنیدیم که آن دسته از اعضای هیئت علمی که بازنشست شدند نوعاً به‌تقاضای خودشان بود. حدوداً 30 سال خدمت آنان به پایان رسیده بود و به‌تقاضای خودشان بازنشسته شدند. البته وزارت علوم یک قانونی دارد که اگر یک عضو هیئت علمی 30 سال کار کند، ولی ارتقای علمی پیدا نکرده باشد، یعنی هنوز استادیار مانده باشد، یعنی در خلال 30 سال نتوانسته باشد یک رتبه خودش را بالا ببرد و دانشیار شود آنگاه می‌بایستی جایشان را به جوان‌ها بدهند. زیرا که نشان داده‌اند یا وقت نداشتند که به‌اندازه کافی مطالعه کنند و یا در کارهای اجرایی کشور خیلی زحمت کشیدند که البته اجرشان با خداست، ولی علی‌ای‌حال فرصت کافی نداشته‌اند که کارهای دانشگاهی انجام بدهند، کتابی بنویسند و مقالات علمی منتشر کنند و یا به‌اندازه کافی رسالات دکتری را راهنمایی کنند و لذا نتوانسته‌اند به مرحله دانشیاری برسند. خوب، دیگه 30 سال کافی است. حالا شاید بهتر باشد یک جوان مستعد و علاقمند بیاید جای او را بگیرد.
شنیدم تعدادی از بازنشستگان از این نوع بودند که به 30 سال خدمت رسیدند اما رکود علمی داشتند. از سوی دیگر، هم‌اکنون استادانی هستند که حدود 35 سال است یا حتی بیشتر که درس می‌دهند و تقاضای بازنشستگی هم کرده‌اند، اما دانشگاه نمی‌پذیرد و می‌گوید: ما به خدمات علمی شما نیازمندیم. در همین دانشکده اقتصاد، استادان خیلی خوبی داریم که بیش از 35 سال است تدریس می‌کنند و البته مقام استادی دارند و من شنیده‌ام که در هر ترم تحصیلی هم تقاضای بازنشستگی می‌کنند اما دانشگاه می‌گوید: ما هنوز به خدمات علمی شما نیاز داریم، و لذا با تقاضای آنها موافقت نکرده است.
**اینکه منتقدان کلی صحبت کنند و نقدهای کلی کنند در شأن یک دانشگاهی نیست**
البته اگر مواردی هست که مثلاً یک عضو هیئت علمی مورد کم‌لطفی دانشگاه یا وزارت علوم قرار گرفته و او را خلاف مقررات بازنشست کرده‌اند، این مورد نه‌تنها باید توسط سایر اعضای هیئت علمی بیان شود بلکه باید به دادگاه و دیوان عدالت اداری و یا سایر مراجع قضایی برود و رسیدگی شود، زیرا طرح این‌گونه مسائل و حمایت از این اعضای هیئت علمی در واقع دفاع از همه اعضای هیئت علمی است که حقی پایمال نشود. اما اینکه کلی صحبت کنند و نقدهای کلی بکنند در شأن یک دانشگاهی نیست. بنابراین منتقدین می‌بایستی اگر موردی از این قبیل را سراغ دارند با شفافیت و ادلّه کافی مسئله را در مراجع قضایی مطرح کنند.
**دانشجویانی که نامشان رسانه‌ای شد، بسیار ناراحت هستند که غیرمنصفانه و مغرضانه در موردشان قضاوت شد**
نکته سوم جنابعالی درخصوص جذب دانشجویان دکتری بدون رعایت ضوابط است. من این خبر را دیروز شنیدم. تا آنجا که در جریان قرار گرفتم خیلی از این دانشجویان دوره دکتری که نامشان در رسانه‌ها ذکر شده بسیار ناراحت هستند از اینکه چرا باید این‌گونه غیرمنصفانه در مورد آنها قضاوت شود. من هم از این نوع اتهامات که کاملاً مغرضانه است بسیار ناراحت هستم زیرا موجبات دلسردی و دلشکستگی بهترین دانشجویان دوره‌های دکتری ما را فراهم می‌سازد. ببینید اگر موردی هست باید صرفاً همان مورد بیان شود.
**دانشجویان اقتصادی که نامشان رسانه‌ای شد، دانشجویان طراز اولی هستند**
نمی‌شود گفت که مثلاً صد دانشجوی دکتری دانشگاه علامه همه خلاف ضوابط و به‌صورت مثلاً پارتی‌بازی یا جناحی یا آشنایی با این و آن به عضویت هیئت علمی درآمده‌اند. فرایند استخدام هیئت علمی یک جریان خیلی پیچیده‌ای است و همه ما به‌خوبی از آن آگاه هستیم. بسیار جریان پیچیده و زمان‌بری است، آن تعدادی را که من می‌شناسم، البته من که همه این 100 نفر را که رسانه‌ای کرده‌اند، نمی‌شناسم، اما اسامی موجود در رسانه‌ها را دیدم. کسانی در قسمت اقتصاد بودند و آن تعدادی را که من شخصاً از اقتصادی‌ها می‌شناسم، همگی از دانشجویان طراز اول دکترای ما بوده‌اند و به‌لحاظ علمی و اخلاقی شایستگی کامل برای عضویت در هئیت علمی را دارند. اما تقاضای اینها برای بورسیه شدن و مربی شدن، دست‌کم دو سال پیش بوده است.
این فرآیند بسیار طولانی بوده است. شخصاً چند بار گلایه کردم به مقامات دانشگاه که چرا این‌قدر این جریان طول کشیده است؟ گفتند: دست ما نیست، فرایند گزینش، چند مرحله دارد. گفتم: اگر این‌قدر طول بدهید بیم آن می‌رود که برخی از این دانشجویان جذب جاهای دیگری بشوند، چون اینها دانشجویان خوبی هستند. تا اینکه دیروز اسامی آنها برای هیئت علمی اعلام شد. همگی این دانشجویان دکتری خوشحال شدند و گفتند: بالاخره این پرونده ما به نتیجه رسید. ولی از اینکه چرا اسمشان رسانه‌ای شده و با کلمات و تعابیر نامناسب از نحوه جذب آنها سخن گفته شده است، بسیار ناراحت هستند.
**رسانه‌ای کردن اسامی دانشجویان بورسیه گناه بزرگی بود و منتشرکنندگان عوام‌فریب و مغرض بودند**
اگر یک کسی، یک استادی با یک فردی در دانشگاه یا خارج از دانشگاه با رئیس دانشگاه یک مسئله‌ای دارد بهتر است این مسئله را به‌طور مشخص بیان و حل و فصل کند. چرا ما باید بیاییم 100 دانشجو یا تعداد زیادی دانشجویان خوب دوره دکتری‌مان را که سرمایه‌های آینده کشور هستند این‌گونه با این اتهامات مغرضانه دلسرد کنیم و یا اینکه از اینها استفاده ابزاری کنیم برای اینکه به برخی اهداف خودمان در رابطه با تضعیف رئیس دانشگاه برسیم. این گناه بزرگی است چون این دانشجویان دکتری و این جوانان فرزندان ما هستند. الآن خیلی از اینها به من تلفن کردند و گفتند: چرا باید پشت سر ما حرف و سخن به وجود بیاید؟ چرا برخی رسانه‌ها استخدام ما به‌عنوان عضو هیئت علمی را با مسئله انتخابات ریاست جمهوری و برخوردهای جناحی مربوط کرده‌اند؟ چرا عده‌ای عوام‌فریب و مغرض به هرچیزی رنگ و لعاب سیاست‌بازی و جناح‌گرایی می‌دهند؟ چرا درست در این روزهای تعیین وزیر محترم علوم این حرف و سخن‌ها مطرح شده؟ البته من شخصاً دوست داشتم خیلی زودتر از اینها نتایج گزینش اعلام بشود. برای اینکه خیلی از این دانشجویان دو سال است درگیر مسائل مصاحبه و گزینش هستند. متأسفانه انعکاس رسانه‌ای این‌کار طوری بوده که گویا جناب آقای رئیس دانشگاه یک‌روزه تصمیم گرفته‌اند بدون هیچ ضابطه‌ای 100 نفر را استخدام کنند! مجدداً شهادت می‌دهم از بچه‌های اقتصادی که اسامی‌شان را دیده‌ام آن تعدادی را که من می‌شناسم، اینها از بهترین دانشجویان دکتری هستند، هم به‌لحاظ علمی و هم به‌لحاظ اخلاقی، هم به‌لحاظ تعهدشان به نظام و هم به‌لحاظ تعلق خاطرشان به این دانشگاه که خدمتگزار این دانشگاه باشند. اما الآن با این رسانه‌ای شدن و برخورد مغرضانه، دل خیلی از اینها شکسته که گناه آن قطعاً متوجه همین رسانه‌هاست.
**برخی ویژگی‌های صدرالدین شریعتی تحسین‌برانگیز است**
تسنیم: به‌عنوان سؤال آخر، عملکرد آقای شریعتی را در این چند سال چگونه ارزیابی می‌کنید؟
-درخشان: عملکرد جناب آقای دکتر شریعتی را در مقایسه با رؤسای دانشگاه‌های دیگری که دیده‌ام خدمتتان عرض می‌کنم. ایشان اولاً بسیار پرکار و خستگی‌ناپذیر هستند. ثانیاً یک ویژگی بسیار استثنایی ایشان این است که به جزئیات امور در همه دانشکده‌ها اشراف کامل دارند. این برای من واقعاً تحسین‌برانگیز است که رئیس دانشگاه تمام اعضای هیئت علمی دانشکده‌های مختلف دانشگاه علامه را می‌شناسد، جزئیات عملکردهای‌شان را می‌داند و سوابق‌شان را به‌خاطر دارد و از توانایی‌های‌شان آگاه است. کارمندها را هم یک‌به‌یک ایشان می‌شناسند و سوابق‌شان را می‌دانند و عملکردهای‌شان را به‌خاطر دارند. یعنی تا آن‌جایی که من متوجه شدم ایشان کسی هستند که به عملکرد تمام اعضای هیئت علمی، به عملکرد تمام کارمندان دانشگاه آگاه است. بنابراین ایشان گنجینه‌ای از اطلاعات لازم برای مدیریت یک دانشگاه هستند. در طرح تحول علوم انسانی، تأکید فراوانی بر بومی‌سازی و اسلامی کردن محتوای دروس داشته‌اند.
**اگر شریعتی در مورد انحرافی به حجت برسد، پست و مقام و موقعیت خود را در مبارزه با آن می‌گذارد**
به‌لحاظ اعتقادات اسلامی و مدیریتی، بر این باورم که اگر ایشان عملکردی را از اعضای هیئت علمی یا کارمندان مشاهده کنند که خلاف موازین شرعی است آنگاه حتی پست و مقام و موقعیت خودشان را در گروی مبارزه با این انحراف می‌گذارند، می‌ایستند و مقابله می‌کنند. به‌هرحال، اگر برای ایشان حجت تمام شد که فلان عملکرد خلاف شرع است، در مقابله با این جریان انحرافی، تا آخر خواهند ایستاد.
دیدگاه شما