به گزارش صدای دانشجو به نقل از دیده بان، با آغاز مذاکرات هسته ای متاسفانه در برخی موارد شاهد بودیم که تیم هسته ای کشورمان هر چند که در دادن برخی امتیازات به طرف مقابل و پذیرش برخی محدودیت ها – که از خاصیت های مذاکره است – سخاوتمندانه عمل می کرد، اما هنگامی که به بحث امتیاز گیری می ر سیدیم، گویی طرف مقابل نه تنها چنین سخاوتمندانه و صادقانه عمل نمی کند، که حتی بر عکس، به هر طریقی می کوشد تا کمترین امتیاز ممکن را به طرف مقابل – که ما باشیم – واگذار کند. ایران باید تعهدات خود را به تعبیر دکتر صالحی، روی زمین انجام دهد، اما بعد آنها بر روی کاغذ تحریم ها را لغو کنند؛ باز هم رویکرد امتیاز نقد و وعده نسیه.

البته و باز هم متاسفانه عده ای نیز هم در داخل کشور و هم در خارج از مرزها، بودند که برای همین امتیازات نقدی که سخاوتمندانه و البته صادقانه بخشیدیم – و البته بسیاری از آنها در چارچوب خطوط قرمز تعیین شده بود – و از آن مهمتر برای امتیازات نه چندان مهم و نسیه ای که ستانده بودیم، جشن و پایکوبی به راه انداخته و سعی در بزرگنمایی توافق می کردند؛ حال آنکه همچنان که در برنامه اقدام مشترک ژنو دیدیم، طرف مقابل بسیار زیاده خواه تر از این حرفهاست که به راحتی امتیاز بدهد.

مذاکره برای مذاکره

متاسفانه روند «هورا» کشیدن عده ای در داخل برای مذاکرات – و فقط مذاکرات – ظریف با طرف های مقابل و مخصوصا طرف امریکایی، سبب شده بود که آنان نه تنها یادشان برود که اصلا این نشست و برخاست ها برای چیست، بلکه تنها خوشحالی عده ای همین شده بود که مثلا وزیر خارجه امریکا به محل اقامت وزیر خارجه کشورمان آمده و یا به پیاده روی ظریف و کری، خوشحال بودند و همین را نشانه عزت می دانستند.

حال آنکه طرف مقابل در اوج زیرکی، که این خوشحالی و صد البته ذوق زدگی این افراد در داخل را درک کرده بود از نشست و برخاست و گفتن و خندیدن با طرف ایرانی نه تنها هیچ ابایی نداشت، بلکه حتی در غم از دست دادن مادر رئیس جمهور کشورمان، حسین فریدون – برادر رئیس جمهور – را اندوهگینانه در آغوش می کشید و او نیز از این تسلیت دلداری می یافت! اما در عین این خنده ها و گریه ها، روی کاغذ برای ما نسخه ای می پیچید که می دانست ، هر چیز هم باشد، عده ای برای همین هم « هورا » خواهند کشید و برای مذاکره کنندگان فرش قرمز پهن خواهند کرد.

رویکرد ذوق زدگان داخلی – که در برخی رسانه ها و سایت های خبری به وضوح مشخص است – به گونه ای بود که دیگر اصلا نتیجه مذاکرات برایشان اهمیتی نداشت؛ آنچه برای آنان اهمیت یافته بود همین نشست و برخاست و رفت و آمد با طرف آمریکایی بود؛ و امضای هر توافقی؛ یادمان نرفته شعار « هر توافقی بهتر از عدم توافق است » از همین گروه ها برخاست. آنان که عزت ملت برایشان در نشست و برخاست با شیطان بزرگ معنی می یافت و نه حفظ حقوق و منافع ملت در مذاکرات.

این ذوق زدگی ها و ترویج آن در سطح مطبوعات و رسانه های داخلی سبب شده بود که این احتمال برود که کم کم مذاکره کنندگان هسته ای کشورمان نیز، فلسفه اصلی مذاکرات برای طرف ایرانی را از یاد برده باشند و واقعا دنبال «هر توافقی» باشند.

همه این ها سبب شد که در چند ماه باقیمانده تا توافق نهایی ، رهبر انقلاب در یکی از هسته ای ترین سخنرانی های خود، مجبور شوند بار دیگر خطوط اصلی مذاکرات و فلسفه اصلی مذاکره برای طرف ایرانی را به همه گوشزد کنند:

لغو یکباره تحریم ها؛ پس برای چه مذاکره می کنیم؟

رهبر انقلاب در سخنرانی خود در جمع مداحان فرمودند:

« تحریمها بایستی ــ اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدّر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند ــ در همان روز توافق به‌طور کامل لغو بشود؛ این باید اتّفاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریمها باز متوقّف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریمها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقّف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل قبول نیست».

نکته ای که می رفت برخی از رسانه های با جنجال و هیاهوی خود آن را بر اعضای تیم مذاکره کننده ما و حتی دولت ما بفراموشانند، موضوع لغو تمام تحریم ها بود؛ از دل توافق ژنو و بیانیه سوئیس خیلی با صراحت این امر بر نمی آمد؛ که اگر صریح و با جزئیات بیان شده بود، طرف آمریکایی، با گستاخی و مضحکانه این را مطرح نمی کرد که قرار نیست تحریم ها یکجا لغو شود.

همین فکت شیت – گزاره برگ – منتشره وزارت خارجه امریکا و وقاحت آنان در موضوع عدم لغو تمام تحریم ها سبب شد که رهبر انقلاب این گستاخی را بی پاسخ نگذارند و به مذاکره کنندگان و همچنین تمام ملت ایران متذکر شوند که اصلا فلسفه اصلی مذاکرات لغو تمام تحریم ها بوده و هست، و اگر این امر اتفاق نیفتد پس فاید مذاکره در چیست:

«مطلب بعدی که ما به مسئولین گفتیم و به مردم هم عرض میکنیم، این است که در این جزئیّات مذاکرات ــ که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است ــ اتّفاقی که باید بیفتد این است که تحریمها به‌طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها میگوید تحریمها شش ماه دیگر لغو میشود، یکی میگوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر میگوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، اینها بازیهای متعارف معمول اینها است؛ اینها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریمها بایستی ــ اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدّر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند ــ در همان روز توافق به‌طور کامل لغو بشود؛ این باید اتّفاق بیفتد.»

تغییر هوشمندانه تاکتیک

مذاکره کنندگان کشورمان که متوجه اهمیت لغو یکباره تحریم ها شده بودند و رفتار آمریکایی ها در انتشار فکت شیت و سخنان مقامات ارشد دولتی امریکایی ها را شنیده بودند این بار اما تغییر تاکتیک دادند.

دکتر عراقچی که به همراه تیم هسته ای به وین رفته بود تا نگارش متن توافق نهایی را با طرف های غربی آغاز کنند به صراحت به این امر اشاره کرد که این بار با توجه به رفتار طرف مقابل – مخصوصا امریکایی ها – نگارش متن نهایی را از موضوع تحریم ها آغاز کرده ایم:

"کار روی نگارش متن را شروع کردیم و سه روز خیلی فشرده ابتدا روی چارچوب کاری که می خواهیم انجام دهیم بحث کردیم سپس بحث نگارش را از موضوع مشخص تحریم ها اغاز کردیم...  با توجه به سوء تفاهماتی که در این مدت پیش امده بود، با توجه به اظهار ات ضد و نقیضی که از سوی طرف مقابل وجود داشت، اصرار ما این بود که باید حتما یک تصویر روشنی در این خصوص وجود داشته باشد، در خصوص بحث تحریم ها و لذا محور اصلی کار ما این بار تحریم ها بود و از بحث تحریم ها کار نگارش را شروع کردیم." (خبرگزاری فارس، 5 اردیبهشت)

دکتر ظریف نیز که برای اجلاس NPT به نیویورک رفته بود در بدو ورود به این شهر در جمع خبرنگاران عنوان کرد که «  آمده‌ایم تا از طرف آمریکایی توضیح بیشتری درباره آثار توافق احتمالی بر وضع داخلی تعهدات این کشور بشنویم... ما دولت آمریکا را مسئول اجرای تعهدات بین‌المللی می دانیم و طبق مقررات بین‌المللی مشکلات داخلی هیچ دولتی، آن دولت را از اجرای تعهدات بین المللی خود معاف نمی‌کند.» (ایسنا)

نکته ای که تیم هسته ای ما به خوبی دریافته، این است که باید در خصوص گرفتن امتیاز از حریف ابتدا وارد مذاکره شد و تعهدات آنان را گرفت، سپس به بررسی امتیازاتی که ما قرار است بدهیم پرداخت؛ هر چند که در بیانیه سوئیس ما برخی از محدودیت ها را پذیرفته ایم ولی چون آن بیانیه لزوما الزام آور نیست، می تواند – و لازم است – در برخی موارد، مورد بحث مجدد قرار گیرد.

شروع مذاکرات از بحث لغو یکجای تمام تحریم ها می تواند بسیار مهم و اثر بخش باشد؛ طبیعتا اگر طرف مقابل در این موضوع قانع شد و توافق در این زمینه به شکلی که باید، مکتوب شد، آن گاه می توان وارد بحث در موضوعات دیگر شد وگرنه چه نیازی است، به مذاکره!؟

ما چیز محرمانه نداریم؛ این مصداق همدلی است

« من به خود مسئولین هم این را گفته‌ام همین چند روز؛ مسئولین باید بیایند مردم را و بخصوص نخبگان را از جزئیّات و واقعیّات مطّلع کنند؛ ما چیز محرمانه نداریم، چیز مخفی نداریم. این مصداق همدلی با مردم است؛ همدلی و هم‌زبانی که ما گفته‌ایم، همدلی یک چیز زورکی نیست، یک چیز دستوری نیست که کسی دستور بدهد که مردم همدلی کنید، مردم هم بگویند چشم، این همدلی نمیشود».

مذاکره کنندگان ما باید این نکته را نیز مد نظر خود قرار دهند و مردم و بخصوص نخبگان را در جریان جزئیات و واقعیات قرار دهند؛ وقتی طرف ایرانی پایبندی خود را به محرمانه بودن مذاکرات نشان می دهد ولی طرف مقابل به هیچ وجه این پایبندی را ندارد، آنگاه برخی منتقدین مجبور می شوند به حرفهای طرف مقابل استناد کنند؛ بعد گلایه مسئولین ما را به دنبال خواهد داشت که چرا به حرفهای دشمن اعتماد کرده ایم؛ از این روست که بهتر است مذاکره کنندگان ما آن بخش از مذاکرات را – که جزو تاکتیک های تیم هسته ای ما نیست و قرار نیست در مذاکرات رو بکنند – به مردم بگویند و مردم را از جریان مذاکرات با خبر کنند.

بیان رهبر انقلاب نیز نشان می دهد که آن چه گفته شده کم بوده که ایشان لازم می بینند هم به مسئولین تذکر دهند و هم این تذکر را علنی هم بگویند. طبیعتا انتشار گزاره برگ از سوی طرف ایرانی – حد اقل در واکنش به گزاره برگ طرف امریکایی – می توانست مصداقی از این مطلع نمودن مردم و نخبگان جامعه باشد که متاسفانه به هر دلیلی صورت نگرفت.

دل بستن به نقطه های خیالی

آخرین نکته ای که باید به عنوان یک توصیه به دولتمردان کشورمان عنوان کرد، نصیحت رهبر انقلاب در خصوص دل بستن به نقطه های امید بخش است. در عین اینکه تیم مذاکره کننده ما اکنون باید با تیزبینی بیشتر و مقاومت روز افزون در برابر زیاده خواهی های دشمن بایستد، دولت نیز باید بداند که نقاط امید بخش واقعی کجاست؛ رهبر انقلاب در سخنانی که در جمع کارگران کشورمان ایراد کردند فرمودند:

«کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست، در داخل کشور است و همه باید مسئولیت‌های متفاوت خود را در تقویت تولید داخلی به عنوان «تنها راه علاج مشکلات اقتصادی»، انجام دهند... استحکام ساختار داخلی قدرت از جمله در زمینه‌ی اقتصادی، موجب تقویت مذاکره‌کنندگان پشت میز هر مذاکره‌ای می‌شود و الا طرف مقابل مدام شرط و شروط می‌گذارد و حرف‌های مفت و بی‌ربط می‌زند.»

صدای دانشجو امیدوار است که دولت به دنبال نتیجه گرفتن در مذاکرات است، با تقویت اقتصاد داخلی و حمایت از تولید داخلی، موجب تقویت مذاکره کنندگان کشور بشود، و این را از یاد نبرد که کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست.