زندگی روزمره ما همیشه با خطر و ناراحتی و مشکلاتی رو به رو میشود که خیلی اوقات نمی دانیم مشکل از کجاست؟

بیاید اتفاقات را کنار گذاشته و  ریشه مشکلات را بررسی کنیم .

رویکرد برخورد ما به  مشکلات به 3 دسته تقسیم میشود:

اول: اگر ندانیم با تعارض چه کنیم از آن دور میشویم و رویکرد اجتنابی به خود میگیریم.

دوم: اگر انتخاب محکم تری داشته باشیم با آن برخورد میکنیم و طوری وانمود میکنیم که مشکلی نیست و به صورت افراطی مشکلی نداریم.

سوم: اگر نه از مشکل دوری کنیم و نه مقابله ، ما تسلیم آن مشکل هستیم.

رویکرد های اجتناب ، تسلیم و جبران افراطی

این رویکرد هایی ست که در  مواجه با طرحواره های ناسازگار به خود می گیریم.

ابتدا به توضیح  طرحواره می پردازیم. طرحواره چیست ؟ از کجا می آید و چطور عمل میکند؟

هر کودک  همراه  روان بنه ای که شکل گرفته  و سبک فرزند پروری خانواده دچار زیربنا و زیر ساخت های رفتاری می شود که باعث شکل گرفتن ساختمان رفتاری  تعاملات اجتماعی ، شغلی ، ازدواج و روابط بین فردی شخص و کودک خواهد شد.

به این زیربنای رفتاری و شاکله ای که شخص با آن وارد جامعه میشود و رفتار های اجتماعی را بروز میدهد طرحواره می گوییم.

دلبستگی ایمن ، استقلال و کار آمدی ، بیان کردن نیازها و هیجان های پذیرفتنی و خود انگیختگی و خود کنترلی واقع بینانه ، چند نیاز اساسی هستند که خانواده ها مسئول شکل گیری و تامینشان می باشند.

 طرحواره های چطور عمل میکنند ؟

 طرحواره ها چند دسته و مورد هستند.

5 حوزه شناخته شده وجود دارد که به تفصیل به شرح آن می پردازم:

حیطه اول : طرد و بریدگی

کسانی که در این حیطه قرار میگیرند قادر نیستند دلبستتگی های ایمن داشته باشند رفتار های بی ثبات ، بد رفتار ، سرد و طرد کننده دارند

افرادی که درگیر این طرحواره هستند نیاز بنیادین امنیت ، آرامش پذیرش و همدلی و عشق برآورده نشده دارند .

طرحواره های این حوزه :

رهاشدگی

محرومیت هیجانی

بی اعتمادی

نقص و شرم

انزوای اجتماعی

حیطه دوم : خودگردانی و عملکرد مختل

افراد دچار این طرحواره در رابطه با فاصله گرفتن از خانواده و نماد های پدر و مادر هستند و در عملکرد های مستقل زندگی مشکل دارند به این دلیل که در کودکی اعضای خانواده آنقدر در کارهای او دخالت کردند و به شکل افراطی حمایتگر بودند که توان شکل گرفتن هویت مستقل وجود نداشته است.

طرحواره های این حوزه :

آسیب پذیری در برابر صدمه یا بیماری

بهم ریختگی و رشد نایافته

شکست

حیطه سوم :  مرز های مختل

افراد درگیر این طرحواره در قبال دیگران رفتار بی مسئولانه دارند و منجر به عدم رعایت حقوق دیگران میشود و رفتار های مغایر با قوانین و عدم برنامه ریزی شخصی واقع گرایانه می شود . خانواده این افراد غالبا بسیار دخالت کننده ، سهل گیر ، القا کننده حس برتری در کودک هستند و گاهی خانواده ها با تنبیه نکردن به موقع باعث شکل گیری طرحواره های این حوزه می شود .

طرحواره ها شامل

استحقاق داشتن و بزرگ منشی

خود انضباطی ناکافی

حیطه چهارم : هدایت شدن توسط دیگران

افراد در این حوزه تاکید ویژه بر ارضای نیاز های دیگران دارند و این کار را برای کسب تائید دیگران و تائید شدن توسط جامعه انجام می دهند

حفظ ارتباط عاطفی و اجتناب از تنبیه هم میتواند از اهداف آنها باشد.

خانواده این افراد همیشه آنها را به صورت مشروط پذیرفته اند و محیط پذیرش بی قید و شرط وجود نداشته است بنابراین این افراد یادگرفته اند نیاز های خودشان را سرکوب کنند تا مورد پذیرش دیگران باشند

 طرحواره های این حوزه شامل :

فداکردن

قربانی کردن خویشتن

تایید یا پذیرش خویی است

حیطه پنجم : هوشیاری افراطی و بازداری

این حوزه از طرحواره ها شخصی یا این ویژگی ها تحویل جامعه می دهد ، سرکوب احساس های خود انگیخته ، تکانه ها ، اولویت ها و پیروی از قوانین  انعطاف ناپذیر و تاکید بر رفتار های افراطی است.

از دست دادن شادی و لذت بردن از زندگی و از دست رفتن روابط بین فردی و سلامتی را منجر می شود

خانواده این افراد معمولا تنبیه گر ، پر توقع  ، کمال گرا ، پیرو قانون ، سرکوب کننده هیجان بوده اند

طرحواره های این حوزه:

منفی گرایی و بدبینی

بازداری هیجانی

عیب جویی افراطی

تنبیه

باید توجه داشت اکثر افراد ترکیبی از طرحواره های مختلف و پاسخ های مختلف دارند.

ممکن است در برابر یک طرحواره اجتناب کنند و گاهی جبران افراطی

اگر هنوز نمی دانید دچار چه طرحواره هایی هستید از آزمون طرحواره های ناسازگار جفری یانگ استفاده کنید و برای اینکه از تحت سلطه طرحواره ها خارج بشید از روانشناس کمک بگیرید.

البته روانشناسی که رویکرد درمانی طرحواره درمانی را فرا گرفته باشد یا به اصطلاح طرحواره درمانگر باشد.

برای درک صحیح تر زندگی و زندگی سالم تر حتما به سراغغ طرحواره ها بروید.

 میتوان به کتاب "زندگی خود را دوباره بیافرینیم" نوشته ی جفری یانگ اشاره کرد که کتابی برای شناخت و آموزش طرحواره ها به زبان ساده است.

امید است همه بتوانند از زندگی و سلامت روان کامل بهره ببرند .

یادمان نرود کمک گرفتن از روانشناس هیچ عیب و مشکلی نیست و باید در هر حوزه ای از متخصص آن کمک گرفت .

علیرضا واحدی همت ، ارشد روانشناسی