به گزارش صدای دانشجوف به نقل از خبرگزاری فارس، 29 اردیبهشت هر سال به یاد دیدار تاریخی عشایر در اولین ماههای پیروزی انقلاب با حضرت امام خمینی(ره)، به نام روز بسیج عشایری نامگذاری شده است.

در همین رابطه و در میزگردی با حضور سردار علی پاشا محمدی رئیس سازمان بسیج عشایری و حجت الاسلام حسین کاشی مسئول حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان امور عشایر ایران به موضوعات مرتبط با عشایر، مشکلات و برنامه‌های آینده آنها پرداختیم که متن آن را در زیر می‌خوانید:

** کاهش جمعیت روستایی و عشایری از 65 به 33درصد

- برای شروع بحث، لطفا بفرمایید در دوران عصر جدید که مظاهر مدرنیته در اطراف زندگی انسانها به وفور دیده می‌شود و نوع زندگی ها نسبت به قبل بسیار عوض شده، این سیل تغییر، چقدر در سبک زندگی عشایر موثر بوده و اکنون این قشر از جامعه در چه وضعیتی به سر می‌برند؟

سردار محمدی: ساختار فعلی جامعه ما شکل گرفته از سه قشر شهری، روستایی و عشایری است؛ در اولین آمارگیری که اسناد نشان می‌دهد، در سال 1335، حدود 65 درصد جامعه ما را روستاییان و عشایر تشکیل می‌دادند و در مقابل، نسبت جمعیت شهری نیز حدود 35 درصد بود اما در سرشماری آخری که سال 1390 انجام شد، دقیقاً این معادله معکوس شده است، 35 درصد روستایی و عشایری و 65 درصد شهری هستند و امروز هم آمارها در سال 95 حکایت از این می‌کند که این درصد روستایی و عشایری به 33 درصد تقلیل پیدا کرده است.

لذا ما شاهد ریزش و مهاجرت بی‌رویه عشایر و روستاییان به شهرها هستیم که متاسفانه برآیند این مهاجرت، می‌شود پدیده شوم «حاشیه‌نشینی» و آسیب‌های اجتماعی مرتبط با حاشیه‌نشینی و این یک زنگ خطر است که باید با تدبیر -نه با شعار و حرف- جلوی آن را گرفت.

باید انواع خدمات علمی، آموزشی، بهداشتی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی در اختیار جامعه روستایی و عشایری قرار بگیرد تا همپای جامعه شهری، فرزندان آنها هم از شاخصه‌های توسعه‌ای برخوردار باشند.

** یک میلیون و 200هزار نفر عشایر داریم

جامعه عشایری ما جمعیتی در حدود یک میلیون و 200هزار نفر یعنی چیزی کمتر از 2درصد جامعه را در بر می‌گیرد و متاسفانه بنا بر آمارهایی که وزارت جهاد کشاورزی و سازمان امور عشایری ارائه می‌دهند، ما شاهد ریزش هم هستیم.

این یک میلیون و 200هزار نفر، در قالب 213 هزار خانوار در 27 استان کشور تراکنش دارند یعنی چیزی حدود 59 درصد از مساحت کشور، زیست‌بوم عشایر است که بین ییلاق و قشلاق در حرکتند.

قریب به 24 میلیون واحد دامی در اختیار این یک میلیون و 200هزار نفر است که 28 درصد دام سبک کشور و 4 درصد دام سنگین را شامل می‌شود و 25 درصد پروتئین کشور را تامین می‌کنند.

در صنایع دستی نیز، حدود 35 درصد صنایع دستی کشور -بنابر آمار رسمی میراث فرهنگی- توسط عشایر تولید می‌شود.

** هر «سیاه‌چادر» یک پایگاه تولیدی، اطلاعاتی و امنیتی است

ما هر «سیاه‌چادر» را یک کارگاه اشتغال‌زایی، یک کارگاه تولیدی و یک پایگاه اطلاعاتی، عملیاتی و امنیتی برای نظام در دل بیابان می دانیم و معتقدیم برای اینکه اقتصاد عشایر رونق بگیرد، باید آنها را از تک محصولی (دام)خارج کنیم. از طرف دیگر در همین حوزه دامداری هم ما با مشکلات زیادی مواجهیم که از جمله آنها موضوع اصلاح نژادی است و یا علمی کردن موضوع دامداری. در بحث نهاده‌های دامی هم البته با مشکلاتی روبرو هستیم.

الان در دنیا می‌گویند از هر راس گوسفند، در سال 3 بره گرفته می‌شود ولی این میزان در کشور ما معادل نیم بره است که یک خسران محسوب می‌شود.

دو هفته پیش در آذربایجان شرقی، در جشنواره فرهنگی عشایر منطقه کلیبر شرکت کردیم. یکی از عشایر به ما می‌گفت چند تا از بچه‌های ما بیکار هستند، گفتم بیکاری در عشایر معنا ندارد. چرا بیکار هستند؟

خب معلوم است فرزند او تحصیلکرده و نمی‌خواهد راه پدرش را ادامه بدهد درحالیکه اگر اقتصاد عشایر رونق بیابد، قطعا آن جوان، بجای پشت میز نشینی، ترجیح می دهد راه پدرش را ادامه دهد.

عشایر ما از دیرباز میدان‌دار تولید و اشتغال و کمک به جامعه شهری بودند و ما شهری‌ها مدیون و وامدار عشایر هستیم.

** رکود در حوزه عشایری علی‌رغم مسئولیت 13 وزارتخانه و نهاد

ـ چند وزارتخانه و نهاد دولتی با موضوع عشایر درگیرند و عملکرد بخش دولتی در رفع این مشکلات چقدر قابل قبول بوده؟

سردار محمدی: برابر آئین‌نامه ساماندهی عشایر، 13 وزارتخانه و سازمان با موضوع عشایر درگیرند. مثلا وزارت نیرو مسئولیت تامین آب شرب سالم و برق و نیز احداث سد در مناطق عشایری و تامین آب مورد نیاز کشاورزی را برای عشایر برعهده دارد.

وزارت اقتصاد و دارایی مسئول تهیه طرح تامین و خرید عرضه نهاده‌های دامی و محصولات تولیدی است.

وزارت آموزش و پرورش بحث تهیه و اجرای طرح جامع ارتقای سطح دانش و سواد در مناطق عشایری را برعهده دارد که متاسفانه باید بگویم طبق آمار، نرخ باسوادی در مناطق عشایری 66 درصد است که البته دوستان ما در سازمان امور عشایر، رقم 73 درصد را اعلام کردند که این ارقام در مقایسه با جامعه باسواد شهری که حدود 90درصد است، پایین است.

وزارت جهاد و کشاورزی متولی اصلی عشایر است. یکی از معاونت‌های این وزارتخانه، معاونت پشتیبانی تولیدات دامی است که تمامی سیاستگذاری تولیدات دامی در این معاونت رقم می‌خورد.

سازمان امور عشایری دیگر متولی اصلی است که مسئولیت دبیرخانه شورای عالی امور عشایر را برعهده دارد.

بهداشت، درمان و بیمه‌های اجتماعی عشایر بر عهده وزارت بهداشت است اما متاسفانه شاخص بهداشت و درمان در مناطق عشایری بسیار ضعیف است و در جاهایی تامین شده است و در جاهایی اصلا مرکزی برای ارائه این خدمات نیست و دفترچه‌های بیمه هم کارایی ندارد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئولیت خدمات فرهنگی و مذهبی را دارد که متاسفانه در این حوزه هم اوضاع خوب نیست. من آماری از 21 استان گرفتم که جالب است بدانید، 1800 مسجد و حسینیه در مناطق عشایری وجود دارد اما فقط حدود 400 مسجد روحانی دارد و باقی آنها غیرفعالند هستند.

البته وزارت ارشاد جدیداً در این بخش طرحی برای «ارائه خدمات فرهنگی مذهبی به عشایر» تهیه کرده اما همین طرح هم در مرحله پیشنهاد باقی مانده و ابلاغ هم نشده است و امیدواریم در آینده این امر صورت بگیرد.

اقبال عشایر نسبت به مسائل فرهنگی و تبلیغی واقعاً بالاست و عِرق دینی و تعلقات دینی محکمی نسبت به مسائل فرهنگی دارند.

وزارت بعدی وزارت کشور است که بحث خدمات‌دهی به عشایر در حوزه امنیتی و بحث خدمات اداری را از طریق استانداری، فرمانداری، بخش‌داری و دهداریبرعهده دارد.

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در موضوع عشایر یک رکن رکین است که امیدوارم سال به سال شاهد ارتقای شاخص‌های توسعه‌ای در جامعه عشایری باشیم. وضعیت فعلی در این بخش‌ها قابل قبول نیست و در برنامه پنج ساله هم باید چشم‌انداز خوبی ببینند.

نیروی انتظامی، مرکز آمار ایران، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در وزارت کار، شرکت‌های پست و مخابرات و بقیه دستگاه‌ها نیز در این زمینه مسئولیت دارند که امیدواریم به وظایف خودشان بخوبی عمل کنند.

** شورای عالی عشایر در سال گذشته هیچ جلسه‌ای نداشت

علاوه بر همه اینها، برای تحقق آئین‌نامه ساماندهی عشایر و رسیدگی به امور عشایر، در کشور ما شورایی وجود دارد به نام «شورای عالی عشایر» با مسئولیت رئیس‌جمهور یا معاون اول ایشان که 13، 14 وزارتخانه و سازمان هم در آن عضویت دارند. دبیر این شورا، وزیر محترم جهاد کشاورزی و مسئول دبیرخانه آن نیز رئیس سازمان امور عشایر  است.

اگر این شورا، یک شورای پویا و فعالی بود، عشایر ما این وضع را نداشتند.

برابر آمار، در سال 94 هیچ جلسه‌ای در سطح عالی برگزار نشد.

ما تلاش خودمان را می‌کنیم ولی دولت هم باید بیاید پای کار و یکی شویم. دعواهای سیاسی را باید کنار گذاشت چون این مردم هستند که ضرر می‌کنند.

** جذب، آموزش و سازماندهی عشایر در قالب بسیج ده‌ها میلیونی

ـ در این میان سازمان بسیج عشایر که شما متولی آن هستید، چه وظایفی دارد؟

سردار محمدی: بسیج عشایری یکی از اقشار22گانه سازمان بسیج مستضعفین است، پس ماموریت ما در راستای ماموریت سازمان بسیج تعریف می‌شود؛ ماموریت بسیج هم طبق قانون اساسی، جذب، آموزش، سازماندهی، به کارگیری و حفظ و انسجام آحاد بسیجیان را در اقشار مختلف برای حضور فعال و نقش‌آفرینی و پاسداری از انقلاب اسلامی در عرصه‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، دفاعی و امنیتی به عهده دارد.

ما از خود عشایر و نخبگان آنها یک شورای عالی ایجاد کردیم که این شورای عالی نمایندگان استان‌ها و تعدادی از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی را هم در بر می‌گیرد.

سازمان بسیج مستضعفین وظیفه ایجاد پایگاه‌های مقاومت در مناطق عشایری و تحقق ارتش ده‌ها میلیونی را برعهده دارد.

البته این را باید بگوییم که عشایر ما جزو اولین‌هایی بودند که در عرصه دوران تثبیت و برقراری امنیت در کشور حضور پیدا کردند و در دفاع مقدس هم از اولین‌هایی بودند که در مقابل تهاجم صدام ایستادند.

امروز هم با افتخار می‌گوییم اگرچه کمتر از 2 درصد جمعیت کشورمان عشایر هستند اما بیش از 5 درصد خون دادند، 10 هزار شهید تقدیم کردند که این نشان از نقش بالای عشایر ما در جهاد و مبارزه و کمک به تامین امنیت مملکت است.

** 500هزار نفر از عشایر عضو بسیج‌ هستند

ـ آمار دارید که چه تعداد عضو بسیج هستند؟

سردار محمدی: بله. ما در این 27 استان، فعلا در 21 استان تشکیلات بسیج عشایر را راه‌اندازی کرد‌ه‌ایم و این کار در استان‌های دیگر نیز در دست اقدام است.

تاکنون 150 حوزه مقاومت و قریب به 600 هزار پایگاه مقاومت فعال هستند و اگر از جمعیت یک میلیون و 200هزار نفری عشایر، کودکان زیر 9 سال را کنار بگذاریم، جمعیتی حدود نهصد و اندی هزار نفر باقی می‌ماند که اینها جامعه هدف ما هستند و تاکنون نیز از میان آنها، 500 هزار نفر جذب بسیج شده‌‌اند.

** برنامه‌ریزی برای جذب 35درصدی زنان عشایر به بسیج

از جمعیت زنان عشایر، این میزان حدود 17درصد است چون کار زیادی روی دوش زنان عشایر قرار دارد و آنها همپای مردان کار می کنند اما سعی ما بر این است که در برنامه پنج ساله ششم، این میزان را به 35 درصد برسانیم.

البته ما هنوز در حوزه‌های کیفی‌سازی جای کار داریم که این موضوع در قالب بحث شجره طیبه و تعمیق اعتقادات و باورهای دینی و کار معرفتی، بصیرتی و اخلاقی در حال انجام است.

در بحث توان رزم و ایجاد آمادگی‌ها نیز این بسیجیان در حوزه گردانهای بیت-المقدس، عاشورا، کوثر و الزهرا سازماندهی شده اند.

** جمع‌آوری و جایگزینی 200هزار قبضه سلاح در میان عشایر

ـ عشایر از قدیم هم جزء مرزداران ما بودند و در بحث امنیت بسیار نقش داشتند و مسلح هم بودند و همان زمان به نوعی فرهنگ مسلح بودن را داشتند، درخصوص نحوه تسلیح و آموزش آنها چه کارهایی صورت گرفته است؟

سردار محمدی: تسلیح عشایر در دو بخش است؛ اسلحه جزیی از زندگی آنهاست و بدون اسلحه نمی‌توانند زندگی بکنند برای همین آمدیم در قالب طرح‌هایی که داده شد مثل طرح عفو مقام معظم رهبری در سال 75، طی فراخوانی، سلاح‌های غیرمجاز و جنگی جمع‌آوری و به جای آن، سلاح‌های غیرجنگی به آنها تحویل دادیم که تسلیحات شکاری است.

دو مرحله دیگر هم این طرح انجام شد که ما بتوانیم سلاح‌های غیرمجاز که در دوران انقلاب و دوران دفاع مقدس دست مردم افتاده بود را جمع کنیم و سلاح‌های مجاز هم ثبت شوند.

* چقدر سلاح جمع‌آوری شد؟

سردار محمدی: بیش از200 هزار قبضه سلاح جمع آوری و جایگزین شد. به آنها کارت مجوز حمل سلاح و در قالب موسسه شهید شوشتری، سهمیه مهمات دادیم و این سلاح‌ها هم در زمان خودش قابل تعویض است.

در حوزه پایگاه مقاومت بسیج هم هرجا که تشخیص داده شد، برای تامین امنیت این تسلیح با سلاح هایی نظیر کلاشینکف صورت گرفت و این تشخیص هم برعهده فرماند‌هان سپاه استانی قرار دارد.

در واقع افتخار ما در نظام جمهوری اسلامی این است که به مردم خودمان اعتماد داریم و امنیت پایدار را امنیت مردمی می‌دانیم.

** انتقال تجربه به عشایر سوریه

ما یک جلسه‌ای هم با سران عشایر عرب سوریه داشتیم و تجربیات گذشته خود را در حوزه تامین امنیت به آنها منتقل کردیم.

در کشورهای دیگری نظیر یمن و عراق هم که دارای عشیره و قبایل متعدد هستند، می توان در مقابله با گروهک‌های تروریستی و تکفیری به همین روش عمل کرد.

** می‌شود در حوزه اقتصاد مقاومتی به عشایر تکیه کرد

ـ جامعه عشایری در قیاس با قشر روستایی و شهری چه تفاوت‌هایی دارد؟

حجت الاسلام کاشی: جامعه عشایری در عین حال که مشترکات زیادی با جوامع شهری و روستایی داشته، اما یک ویژگی‌های متمایز و متفاوتی را هم دارد که بخشی از آن را سردار محمدی در ویژگی‌های اقتصادی و امنیتی مطرح کردند.

جامعه عشایری یک جامعه مولد است و در حوزه اقتصاد -خصوصا الان در بحث اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری مطرح کرده‌اند- می شود به آنها تکیه کرد.

عشایر هنوز هم همان سبک زندگی گذشته را دنبال می‌کنند یعنی این خانوارها فقط مصرف‌کننده نیستند بلکه تولیدکننده اند و علاوه بر نیازهای خود، نیازهای دیگران را هم برطرف می‌کنند.

** عشایر برای نظام «کم‌خرج‌» اما «پربازده»اند

ـ فکر کنم بعد مصرف‌کنندگی‌شان هم خیلی کمتر باشد؟

حجت الاسلام کاشی: عشایر برای نظام جمهوری اسلامی کم‌خرج‌، اما پربازده هستند.

در مسائل سیاسی هم می‌بینیم که عشایر در موضوعاتی نظیر انتخابات، حضور صددرصدی دارند.

بیعت با امام و رهبری، انقلابی‌گری و مبارزه از قدیم جزو خصیصه‌های عشایر بوده و هست منتهی اگر مثلا در حوزه مسائل اقتصادی ما بتوانیم از طریق تقویت تشکل‌ها و تعاونی‌ها، مشارکت عشایر را در فعالیت‌های اقتصادی ارتقا بدهیم، وضعیت جامعه از حیث بی‌نیازی به واردات و افزایش توانمندی در صادرات خیلی تغییر خواهد کرد.

متاسفانه ما در حوزه مسائل اقتصادی نتوانستیم اصل 44 قانون اساسی یا سیاست‌های مشارکت مردم در فعالیت‌های اقتصادی را تقویت کنیم.

تشکل‌ها و تعاونی‌ها نیازمند حمایت و تقویت هستند. الان در داخل، مردم پروتئین را با قیمت بالا و با زحمت تهیه می‌کنند ولی از آن طرف ما می‌بینیم عشایر، محصولات و مواد پروتئینی‌شان را باید با زحمت به دلال‌ها بفروشند.

** دیر بجنبیم چیزی از جامعه عشایری باقی نخواهد ماند

ـ بحث کم شدن جامعه عشایری و بیکاری آنها چقدر خطرناک است که اگر ما غافل شویم این مدام بیشتر می‌شود؟

سردار محمدی: این موضوع آنقدر جدی است که اگر به همین منوال پیش برود در آینده نه چندان دور چیزی به نام جامعه عشایری باقی نخواهد ماند. آن ساختاری که طی سالیان سال برای آنها تعریف شده، با حضور در شهر و حواشی شهر و روستا از بین می‌رود.

باید هرطور که شده مشکل عشایر را حل کرد. آنها هم هیچ چیزی نمی‌خواهند جز اینکه مثلا یک وامی بگیرند برای تهیه نهاده‌های دامی تا با آن دام‌های خود را اداره کنند.

وقتی دولت تسهیلات نمی‌دهد و یا این تسهیلات با سود بالا است، طرف مجبور می‌شود برود از جای دیگری پول بگیرد که خدای نکرده ممکن است به ورطه ربا بیفتد و آخر کار هم سودش به جیب صاحب سرمایه خواهد رفت.

** گرایش عشایر به سمت ماهواره یک خطر بزرگ است

ـ از نگاه شما چه تهدیداتی در حوزه فرهنگی متوجه جامعه عشایری است؟

حجت الاسلام کاشی: شما ببینید هنوز که هنوز است در بعضی از مناطق عشایری، صدا و سیمای ما آنتن نمی‌دهد این در حالی است که یک خطر وجود دارد و آن هم اینترنت، فضای مجازی و ماهواره است که به راحتی و سهولت در دسترس قرار می گیرد.

سردار محمدی: یک جایی شنیدم که در برخی از این مناطق، 22 شبکه مثلا از طرف آذربایجان و ارمنستان بدون هیچ گیرنده دیجیتالی قابل دریافت دریافت است که بعضی از شبکه‌های آنها شبکه‌های نامناسب هستند.

متاسفانه بخشی از عشایر ما هم امروز به ماهواره روی آورده‌اند که اینها یک خطر است.

** دستگاه فرهنگی در قبال عشایر ناموفق بوده است

حجت الاسلام کاشی: سرمنشاء حل این مشکلات یک جمله است و آن هم اینکه باور کنیم همه در حوزه فرهنگی عشایر مسئولیم.

دستگاه‌های فرهنگی ما مطابق آئین‌نامه ساماندهی باید در این زمینه نقش ایفا کنند و همانند جامعه شهری و روستایی، به عشایر نیز خدمات فرهنگی بدهند اما با توجه به شرایط خاص زیستی که جامعه عشایری دارند و پراکندگی و کثرت اشتغال و دغدغه‌ای که دستگاه‌های فرهنگی دارند، تجربه نشان می‌دهد که تا به حال دستگاه فرهنگی نتوانسته نسبت به مسائل فرهنگی جامعه عشایری آن طور که شاید و باید کار بکند.

ما الان خودمان که یک نهاد فرهنگی هستیم، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سازمان امور عشایری، از نظر تشکیلاتی موظف نیست که به مسائل فرهنگی عشایر بپردازد اما ما الان برنامه‌ای برای ارائه داریم که بیاییم برای جامعه عشایری طرح‌ها و پروژه‌های فرهنگی را اجرا بکنیم.

سازمان امور عشایر می‌آید در واقع زمینه‌سازی کرده و با دستگاه‌های فرهنگی کشور ارتباط برقرار می‌کند.

در کنار فعالیت‌هایی که بسیج عشایری و دستگاه‌های فرهنگی کشور انجام می‌دهند -یا می‌خواهند انجام دهند- این یک حلقه وصلی خواهد شد که یک مقداری سرعت و کمیت و کیفت را بیشتر خواهد کرد.

** رقیبت دولت نیستیم

- به عنوان سوال آخر، شما به عنوان بسیج چه رویکردی را در قبال همکاری با نهادهای دولتی مد نظر دارید؟

سردار محمدی: چتر بسیج، یک چتر فراگیر است و ما خودمان را به یک حزب و جریان سیاسی محدود نکردیم و نمی‌کنیم.

ما رقیب وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف نیستیم بلکه با آنها رفیق هستیم و وظایف ذاتی هیچ وزارتخانه‌ای را هم نمی‌خواهیم انجام بدهیم بلکه به دنبال کمک هستیم تا کار نظام پیش برود. این با هم بودن زیباست.

برای مثال، یکی از کارهایی که ما انجام داریم، واکسینه کردن ضربتی دام ها در برابر تب برفکی بود که پارسال شیوع پیدا کرد و متاسفانه هنوز هم صدمات آن ادامه دارد.

الان هم اعلام آمادگی می‌کنیم که بخشی از خدمات بهداشتی و درمانی را به بسیجیان عشایر بسپارند.

در همین رابطه ما در حال مذاکره با دولت هستیم تا بسیج، واکسیناسیون دام کشور را با روش جدید به عهده بگیرد.

ما برای 29 اردیبهشت (روز بسیج عشایری) هم برنامه‌هایی را تدارک دیده‌ایم که ازجمله آنها همایش بزرگی است که قرار است به عنوان گرامی داشت 10هزار شهید گلگون کفن جامعه عشایری و به همت سپاه استانی حضرت ابالفضل(ع) در خرم آباد برگزار شود.

در کنار این موضوع، دیدار با خانواده معظم شهدا، غبارروبی مزار شهدا، اقدامات موثر در حوزه اقتصاد مقاومتی، افتتاح پروژه‌های محرومیت‌زدایی و خدمات‌رسانی به عشایر در مناطق مرحوم با همکاری قرارگاه محرومیت‌زدایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بحث دیدار با علما و حضور در نمازهای جمعه و جماعت نیز در دستور کار است.

انتهای پیام/م