نسخه مناسب چاپ
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صدای دانشجو،به نقل از مرآت، این روزها موضوع خروج احتمالی ایالات متحده آمریکا از برجام به بحث داغ محافل سیاسی و رسانه‌ای تبدیل شده است. از کارشناسان کشورهای مختلف گرفته تا مقامات سیاسی ایران و آمریکا هرروز درباره این مسأله اظهارنظر می‌کنند. ترامپ کم‌تر از سه هفته دیگر باید درباره خروج از برجام تصمیم بگیرد. در این شرایط ایران تهدید کرده است که اگر آمریکا از برجام خارج شود، برنامه هسته‌ای خود را تکمیل خواهد کرد.
از سوی دیگر شب گذشته به وقت ایران، سخنگوی کاخ سفید طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که ترامپ به روشنی بیان کرده که توافق هسته‌ای ایران را دوست ندارد(!) و می‌خواهد اطمینان حاصل کند که برخی از تغییرات موردنظر وی در برجام اعمال خواهد شد.
مرآت برای تحلیل شرایط سیاسی حاضر به سراغ داریوش سجادی، تحلیلگر سیاسی مقیم آمریکا و ژورنالیست رفته است. بی‌مقدمه شما را به مطالعه گفته‌های مهم این فعال سیاسی اصلاح‌طلب دعوت می‌کنیم.
مرآت- جناب آقای سجادی! ترامپ کم‌تر از سه هفته دیگر درباره ماندن در برجام یا خروج از آن تصمیم می‌گیرد. به نظر شما احتمال خروج آمریکا از برجام چقدر بالاست؟ این اتفاق چه پیامدهایی برای ایران خواهد داشت؟
واقعیت این است که ترامپ از همان روز نخستی که عزم خود را برای ورود در انتخابات ریاست جمهوری جزم کرده بود، به صراحت اعلام کرده بود که با برجام مشکل دارد و می‌خواهد آن را پاره کند! علی‌ای‌حال از یک‌سو پایگاه مردمی ترامپ در موقعیت کنونی به شدت لطمه خورده است و از سوی دیگر در آبان‌ماه شاهد برگزاری انتخابات کنگره خواهیم بود که حزب دموکرات در آن موقعیت بهتری دارد و این احتمال وجود دارد که کنگره در انحصار دموکرات‌ها قرار بگیرد بسیار بالاست.
انتخابات امسال کنگره و احتمال تزلزل موقعیت ترامپ
در چنین شرایطی ترامپ و تیمش احساس خطر می‌کنند چراکه اگر دموکرات‌ها برنده انتخابات کنگره باشند، کار ترامپ دشوار خواهد شد. اگر این اتفاق بیفتد، دست سنا برای استیضاح و کنار گذاشتن ترامپ باز خواهد شد. به همین دلیل است که ترامپ طی مدت اخیر تلاش کرده است تا از طریق اقدامات خود در عرصه سیاست خارجی، موقعیت خود را تعیین و تثبیت کند کما این که با حمله موشکی به سوریه تا حد زیادی موفق شد که در موقعیت خود بهبود ایجاد کند.
تلاش ترامپ برای انعقاد قراردادهای تسلیحاتی جدید به واسطه ایران‌هراسی
اما درباره برجام، چنانکه ذکر کردم او از قبل نیز این وعده را داده بود که این توافق‌نامه را پاره کند. احتمال این که ترامپ از برجام خارج شود بالاست چراکه او می‌کوشد به واسطه ایران‌هراسی، قراردادهای تسلیحاتی جدیدی با برخی کشورها منعقد کند؛ مشابه قراردادهایی که پیش‌‌تر با عربستان و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس منعقد کرده بود.
برجام چه سودی برای ایران داشت که از بهم خوردن آن نگران باشیم؟
ترامپ با این حربه‌ها و مانورهای قدرت می‌کوشد وجهه سیاسی صدمه‌دیده خود را در ایالات متحده آمریکا ترمیم کند. اما در پاسخ به این پرسش که خروج آمریکا از برجام چه تبعاتی برای ایران خواهد داشت، باید گفت برجام چه سودی برای ایران داشت که اکنون نگران تبعات خروج آمریکا از برجام باشیم؟ به دلایل واضح، تا لحظه کنونی برجام نتوانسته عملا کار خاصی برای ایران بکند.
اروپا بازار بزرگ آمریکا را قربانی بازار کوچک ایران نمی‌کند
تمام امید آقای روحانی و تیمش این بود که بتوانند از طریق برجام سرمایه‌‌های خارجی را به ایران منتقل کنند. عمده اهتمام تیم آقای روحانی این بود که این سرمایه‌گذاری‌ها از سوی اروپا صورت بگیرد اما با توجه به این اروپا متحد و شریک اصلی آمریکاست، تردیدی نیست که هرگز بازار بزرگ آمریکا را قربانی بازار کوچک ایران نمی‌کنند، به ویژه در شرایطی که مشکلات مابین ایران و آمریکا لاینحل باقی مانده است.
برجام امکان تحقق عملیاتی نداشت
به طور طبیعی، بیزینس‌من اروپایی زمانی سرمایه خود را به ایران منتقل می‌کند که از امنیت سرمایه خود صددرصد اطمینان داشته باشد اما ریسک سرمایه‌گذاری در ایران برای اروپایی‌ها بالاست. برجام از این منظر امکان تحقق عملیاتی نداشت. به همین خاطر حتی اگر آمریکا از برجام خارج شود، ولو این که برجام بدون حضور آمریکا حفظ شود، تفاوت چندانی برای ایران ندارد.
شاید خروج آمریکا از برجام دولت را به تدبیر وادار کند!
اتفاقا شاید خروج آمریکا از برجام برای ایران بهتر باشد! شاید با این اتفاق دولت تدبیر و امید فکر اساسی‌تری برای کشور بکند و از این پس جلوی ضرر را بگیرد و با اتخاذ سیاست‌های نوین اقتصادی و توجه به اقتصاد مقاومتی بتواند، اقدامی در جهت تقویت زیرساخت‌های اقتصادی ایران انجام دهد.
مرآت- در ادامه روند متقاعد کردن ترامپ برای ماندن در برجام، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه با وی دیدار کرد. شرط ترامپ برای باقی ماندن در برجام، گره خوردن برجام با برنامه موشکی ایران است. فکر می‌کنید ایران در این‌باره چه سیاستی را اتخاذ خواهد کرد؟ آیا احتمال مطرح شدن دوباره برجام دوم و برجام موشکی وجود دارد؟
قدر مسلم اگر اختیار عمل تنها در دست دولت تدبیر و امید آقای روحانی بود، روشن بود که دغدغه توان موشکی در اولویت دولت نیست و استبعادی نداشت که در مسأله موشکی کوتاه بیایند به این باور که بتوانند دست تفقد اروپایی‌ها را بر سر اقتصاد ایران حفظ کنند. این البته یک خوش‌بینی غیرواقعی است. از آن‌جا که مناسبات قدرت در ایران پازل‌مانند است و دولت فعال مایشاء نیست، موازنه قوا در ایران این اجازه را به دولت نمی‌دهد که با حوزه اقتدار موشکی ایران شوخی کند.
خوش‌بینی فلسفی پراگماتیست‌های ایرانی درباره مسائل موشکی!
در حال حاضر اقتدار موشکی ایران، تضمین‌کننده امنیت ایران در منطقه است و هرچند که گروه‌ها، افراد و شخصیت‌های پراگماتیست ایرانی با یک خوش‌بینی فلسفی تصور می‌کنند که کوتاه آمدن در مسائل موشکی می‌توانند مناسبات خود را با غرب بهبود ببخشند اما به اعتبار توازن قوا، من در این‌باره چندان نگران نیستم و گمان نمی‌کنم که دولت بتواند بر سر مسائل موشکی به سراغ برجام‌های بعدی برود.
حمله موشکی ترامپ به سوریه نشان داد که هنوز هم در عرصه نظام بین‌الملل، حرف اول را قدرت می‌زند؛ قدرتی که بخش اعظم آن در حوزه نظامی تعریف می‌شود.
مرآت- وزیر دفاع آمریکا چندی قبل عنوان کرده بود که خروج از برجام، به سود آمریکا نیست. اولا آیا این نشانه‌ای از وجود اختلاف‌نظر داخلی در دولت آمریکا بر سر برجام است؟ ثانیا با توجه به امتیازاتی که ایران در قالب برجام به طرف غربی داده است، آیا واقعا خروج از برجام به نفع آمریکاست؟
از لحظه ورود ترامپ به کاخ سفید، این برخورد منافع و تضاد قدرت وجود داشته است. ترامپ در شرایطی وارد کاخ سفید شد که جناح جهان‌گرایان را در مقابل خود قرار داده بود و خود از منتهی‌الیه جناح ملی‌گرایان در حوزه قدرت گارد گرفته بود. تضاد منافع، موجب اختلافات درون‌سازمانی در کاخ سفید شده است. شما دیدید که ترامپ اخیرا تیلرسون وزیر خارجه خود را به آن شکل عوض کرد. تعویض پیاپی مهره‌های کاخ سفید گواهی بر این مدعاست.
ترامپ از کادر خود متابعت می‌خواهد، نه کارشناسی!
ترامپ به لحاظ مدیریتی بیزینس‌منی است که بر نیروهای متابعت‌پذیر تکیه دارد. او از کادر خود متابعت می‌خواهد و نه کارشناسی. از همین رو تضادها و برخوردها در کاخ سفیدها جدی است. علی‌ای‌حال حضور در برجام چیز خاصی را عاید آمریکا هم نکرده است. گذشته از این، برجام دغدغه آمریکا نیست. برجام در واقع دغدغه ریاض و تل‌آویو است.
ترامپ برنده بازی تل‌آویو-ریاض!
عربستان و اسرائیل تلاش می‌کنند تا به صورت نیابتی، آمریکا را به اهرم فشاری بر ایران تبدیل کنند و ترامپ به زیرکی یک بیزینس‌من از حربه این بازی طناب‌کشی استفاده می‌کند تا بتواند به اعتبار ایران‌هراسی و با ایجاد واهمه در تل‌آویو و ریاض از ایران، بتواند ریاض را از طریق قراردادهای تسلیحاتی و تل‌آویو را از طریق دلجویی از APAC در واشنگتن در اختیار خود داشته باشد.
سیاستمدار احمق یا سیاستمدار زیرک؟!
APAC قدرتمندترین لابی یهودیان در اسرائیل است و آن‌ها تعیین‌کننده مناسبات قدرت در آمریکا هستند. با وجود این که از ترامپ به عنوان یک سیاستمدار احمق یاد می‌شود من بر این باورم که او بسیار زیرکانه عمل می‌کند. او بسیار هوشمندانه موفق شده است تا دست‌کم منافع تیم خود را تضمین کند. این که او بتواند در دوره بعدی هم کرسی ریاست جمهوری را از آن خود کند البته بحث جداگانه‌ای است.
سرکیسه کردن بیش‌تر ریاض، همزمان با خروج از برجام
در مجموع خروج آمریکا از برجام بدین معنا خواهد بود که ترامپ می‌خواهد بار دیگر بر طبل ایران‌هراسی بکوبد. او می‌خواهد اروپا را که در حال بازی نقش پلیس خوب است، تحت فشار قرار دهد و همزمان ریاض را سرکیسه کند.
مرآت- یکی از نکاتی که رئیس‌جمهور ایران و وابستگان به دولت برای ادامه برجام بر آن تکیه می‌کردند، تنش‌زدایی و تلطیف چهره ایران در جهان بود. فکر می‌کنید برجام چقدر در راستای این هدف عنوان‌شده از سوی دولت موثر بوده است؟ ما چقدر در استفاده از ابعاد تبلیغاتی برجام موفق عمل کرده‌ایم؟ آیا دنیا به این برایند رسیده است که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست؟
بگذارید پرسش شما را اصلاح کنم. آن‌چه گفتید دغدغه «جهان» نبود بلکه دغدغه آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی آمریکا بود. این دغدغه، دغدغه کاملا دروغینی است. ایالات متحده آمریکا و غرب کوچک‌ترین مشکلی با مسائل هسته‌ای و حقوق بشری ما ندارند. اتهام اصلی در مناسبات میان ایران و آمریکا این است که دولت جمهوری اسلامی ایران یک دولت سرکش است!
چرا پاکستان سَلَفیِ اتمی، دغدغه آمریکا نیست؟!
ایران از بدو انقلاب به نظام کدخداسالار آمریکا تن نداده است و تا زمانی این اتهام پابرجاست هیچ مسأله دیگری حیز توجه نیست. جمهوری اسلامی ایران در حالی یک متهم هسته‌ای است که وحشیانه‌ترین کلاس‌های سلفی‌ها در پاکستان برگزار می‌شود و این کشور بمب اتم دارد اما این مسائل هیچ دغدغه‌ای برای آمریکا ایجاد نمی‌کند. این دست مسائل موید این نکته است که آمریکا دغدغه مسائل هسته‌ای ایران را ندارد.
دموکراسی هم دغدغه آمریکا نیست. تکرار می‌کنم، اتهام اصلی ایران سرکشی در مقابل نظام کدخداسالار آمریکاست؛ نظامی که غرب آن را به جهان تحمیل می‌کند. آمریکا مصر است که محور گلوبالیزاسیون باشد و این مسأله اصلی است.
مرآت- در حال حاضر سه کشور اروپایی درباره برجام با آمریکا در حال مذاکره هستند. دولت ایران تا مدت‌ها به اروپا امید بسته بود و عنوان می‌شد که اگر آمریکا هم از برجام خارج شود، از این حیث که اروپایی‌ها به آن پایبند هستند، به توافق خدشه‌ای وارد نخواهد شد اما آن‌ها با درخواست برای تحریم ایران نشان دادند که تحلیل دولت ایران باز هم خطا بود. اروپایی‌ها دقیقا از ما چه می‌خواهند؟
شما نباید همه اروپا را به یک چشم تحلیل کنید. به فرانسه باید به عنوان یک کشور مستقل نگاه کرد. آلمان و انگلستان هم هریک منویات ویژه خود را دارند. اما چنانکه ذکر کردم در یک برآورد نهایی می‌توان گفت تا زمانی که آمریکا به عنوان یک مجموعه برتر در کلونی غربی‌ها اقتدار دارد و اجازه نمی‌دهد که بدون خواست او سرمایه‌گذاران وارد ایران شوند، دغدغه اصلی اروپایی‌ها نه ایران، بلکه آمریکا خواهد بود.
امتداد تضاد آنتاگونیستی ایران و غرب
آن‌ها تلاش می‌کنند که آمریکا را برای بهبود مناسبات با ایران مجاب کنند اما این بهبود تماما در اختیار کاخ سفید نیست. مسائل میان ایران و آمریکا به تضاد آنتاگونیستی میان ایران و مجموعه تمدنی غرب به مهتری آمریکا مربوط می‌شود. بنابراین من به سفر اروپایی‌ها به آمریکا خوش‌بین نیستم. قرار نیست در پی این سفرها نتایج خوشایندی حاصل شود.
مرآت- اگر اجازه بدهید به مسأله سوریه بپردازیم. به نظر می‌رسد که چند کشور مشخص که به اصطلاح قدرت جهانی در دست آن‌هاست، درباره مقابله با سوریه و کناره‌گیری اسد از قدرت اجماع کرده‌اند. فکر می‌کنید چه اتفاقی برای سوریه خواهد افتاد؟
من معتقدم پس از سرکوب داعش، هم بشار اسد و هم روسیه و هم ایران دست برتر را در منطقه پیدا کرده‌اند. شاید در دو سه سال اول بحران سوریه اجماعی که از آن سخن گفتید موضوعیت داشت اما در حال حاضر حکومت بشار اسد در قوی‌ترین حالت خودش قرار دارد. اسد به خاطر شش‌سال پایمردی در برابر فشارهای خارجی در میان مردم سوریه به یک قهرمان ملی تبدیل شده است.
تشدید همکاری ایران و روسیه در سوریه پس از برجام
بنابراین از جنبه داخلی، مشروعیت اسد قوت گرفته است و از طرفی ایران و روسیه توانستند به حضور خود در سوریه مشروعیت قانونی ببخشند. برجام این هنر را داشت که ایران را به عنوان یک عنصر و چهره موجه و قانونی بین‌المللی مطرح کند و اگر دقت کرده باشید پس از برجام بود که مسکو در سوریه با فراغ بال وارد همکاری با ایران شد.
باخت آمریکا در برابر اتحاد تهران-مسکو-دمشق
بنابراین اجماعی که از آن سخن گفتید چندان محلی از اعراب ندارد و در حال حاضر دست برتر با اتحاد تهران-مسکو-دمشق است. ترکیه نیز در این موقعیت مانور خوبی داد و به نوعی می‌توان گفت که ترکیه هم در حیاط خلوت ایران قرار گرفته است. همه این‌ها موید این نکته است که آمریکایی‌ها به طور جدی بازی را در سوریه باخته‌اند.
مرآت- پرسش پایانی من در ارتباط با اظهارات آقای روحانی درباره ارتش و سپاه است. با توجه به این که منطقه به سبب حمله موشکی آمریکا به سوریه تقریبا در حالت جنگی قرار دارد و شرایط به گونه‌ای است که فقدان وحدت می‌تواند تبعات نامطلوبی برای ایران داشته باشد، تحلیل شما از سخنان وحدت‌شکنانه و ساختارشکنانه عالی‌ترین مقام اجرایی کشور چیست؟ از دیدگاه شما آقای روحانی از ایجاد اختلاف بین سپاه و ارتش چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
اگر هم آقای روحانی اهداف اختلاف‌افکنانه‌ای را دنبال کند، سخنان وی در حوزه نیروهای مسلح محلی از اعراب ندارد. نیروهای مسلح در ایران بر اساس قانون اساسی تحت مدیریت رهبری عالی کشور قرار دارند. من معتقدم این حرکت آقای روحانی در مجموع تضعیف‌کننده موقعیت سیاسی خود ایشان است. این دست سخنان را می‌توان نوعی شیطنت سیاسی تلقی کرد که اتفاقا بیش‌تر به ضرر خود آقای روحانی است.
از دولت تفنگدار تا جان‌نثاری برای سپاه!
اگر به خاطر داشته باشید ایشان قبل از انتخابات هم بحث دولت تفنگدار را مطرح کرد اما بعد از انتخابات که موفق شده بود آراء مردم را با شیوه‌ای محیلانه کسب کند، تغییر موضع داد و جان‌نثارانه برای سپاه صحبت کرد! این‌ها به حساب سنت سیاسی آقای روحانی بگذارید. او تلاش می‌کند با رقص بالماسکه هربار با یک ماسک جدید در عرصه سیاست حضور داشته باشد.
در مجموع سخنان آقای روحانی محلی از اعراب ندارد و من چندان دل‌نگران گفته‌های ایشان درباره نیروهای مسلح نیستم. نگین انگشتری فرد دیگری است که ربطی به ریاست جمهوری ندارد.
مرآت- بابت وقت ارزشمندی که در اختیارم قرار دادید سپاسگزارم.
من هم از شما و همکارانتان تشکر می‌کنم.
گفتگو و تنظیم: محسن حسن‌زاده
انتهای پیام/چ
دیدگاه شما