به گزارش پایگاه خبری تحلیلی صدای دانشجو،یکی از مهم‌ترین مولفه‌های توسعه و قدرت ملی جمعیت است و ظرفیت‌ها و منابع موجود در کشور توسط جمعیت جوان به کار گرفته شده و کشور را در جهات مختلف به پیشرفت می‌رساند.

هر چقدر هم یک کشور دارای منابع طبیعی و سرمایه‌های پولی باشد اما در نبود نیروی انسانی هیچ فایده‌ای نخواهد داشت و تنها به صورت بالقوه باقی خواهند ماند. بنابراین مسائل جمعیتی در هر کشوری جزو مسائل بنیادین و اولویت‌های سیاست‌گذاری است و باید برای آن برنامه‌ریزی صحیح انجام شود.

شروع وضع بحرانی جمعیتی در ایران

سیاست‌های کنترل جمعیت به صورت گسترده‌ای در کشور از دهه ۷۰ به بعد عملیاتی شد و نرخ جمعیت ایران در اثر تداوم این سیاست‌ها، به زیر نرخ جانشینی رسید؛ با وجود تجدیدنظر در سیاست‌های تنظیم خانواده، هنوز هم نرخ جمعیت به حد جانشینی نرسیده است!

آمارها نشان می‌دهد، هنوز جمعیت به حد جایگزینی نرسیده و سیر نزولی خود را همچنان ادامه می‌دهد؛ حامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، از کاهش سالانه ۴۰ هزار تولد در سال ۹۵ و ۹۶ خبر داده و روند صعودی رشد جمعیت به دلیل سیاست‌گذاری کلان جمعیتی و شرایط جمعیتی دهه ۶۰ بوده، به طوری که اوج فرزندآوری دهه شصتی‌ها در سال ۱۳۹۵ بوده‌ است.

در میان آمار سالمندان و میان‌سالان کشور در سرشماری سال ۹۵ سهم میان‌سالان از کل جمعیت به ۴۴.۸ درصد رسیده و نشاندهنده این واقعیت است که حدود ۵۱ درصد از کل جمعیت کشور را میانسالان و سالمندان تشکیل می دهند.

یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری بحران پیری ناباروری است. معاون درمان بهداشت، براساس آمارها ۳ میلیون زوج نابارور در کشور وجوددارد که ۱۵ درصد از زوج‌های کشور را تشکیل می‌دهند که با وجود هنگفت بودن هزینه‌های درمان، هزینه‌های آن تحت پوشش بیمه سلامت قرار ندارد.

سن ازدواج هم که به صورت مستقیم بر روی جمعیت تاثیر می‌گذارد در سال‌های اخیر بالا رفته و برای دختران به ۲۴ سال و پسران به ۲۹ سال رسیده است. با وجود این میانگین سنی، هر زوج کمتر از ۱۱ سال برای فرزندآوری زمان دارند.هر زوج به طور میانگین برای تولد فرزند اول خود ۵.۲ سال تاخیر دارند. سن مناسب برای بارداری نیز ۱۸ تا ۳۵ سالگی است! با این شرایط فرصت برای فرزندآوری برای زوج‌ها کم می‌شود و به تبع آن میزان فرزندآوری پایین می‌آید. از سوی دیگر میزان ازدواج‌ها در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده و به میزان تجرد قطعی افزوده شده‌ است؛ براساس آمارها در دوره ۸ ساله ۸۹ تا ۹۶ میزان ازدواج‌ها در کشور ۳۰ درصد کاهش داشته‌ است. تجرد قطعی نیز برای مردان به دو برابر و برای زنان به بیش از سه برابر رسیده‌ است.

این در حالی است که کشورهای دیگر جهان که با بحران‌های جمعیت روبه‌رو شدند، سیاست‌های متعددی در این راستا به اجرا در آورده اند.

کاهش چشمگیر جمعیت ایران تا 40سال دیگر

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در فاصله حدود ۶۰ ساله از ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ جمعیت ایران از ۱۸ میلیون نفر در سال ۱۳۳۵ به 80 میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است که براساس این آمار میانگین سن افراد جامعه از ٢١.٨٧ سال برای مردان و ۲۱.۶۰ سال برای زنان در سال ۱۳۶۵، به ٣٠.٩ سال برای مردان و٣١.٣ سال برای زنان در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است که گویای تغییرات ساختار سنی طی این سال‌ها است.

روند تغییرات برخی شاخص‌های مهم جمعیتی طی ۶۰ سال گذشته از این حکایت دارد که در سال ١٣٩۵، حدود ۸.۴۸ درصد از خانوارهای معمولی کشور یک‌نفره و ۱.۵۳ درصد هفت نفره و بیش‌تر بوده‌اند، سهم این خانوارها در سال ۱۳۶۵ به ترتیب برابر با ۴.۵۲ و ۲۶.۹۹ در صد بوده است.

براساس آمار تطبیقی ارائه شده توسط موسسه پیو، ایران که اکنون هفتمین کشور بزرگ مسلمان در جهان است، در سال ۲۰۶۰ با دو رتبه سقوط، جمعیتی کمتر از عراق و ترکیه خواهد داشت.

سیاست های جمعیتی ترکیه پیش از بروز بحران

در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی، ترکیه با بحران جمعیتی با ابعاد محدودتر مواجه است، اما سال هاست برای مقابله با آن، سیاست‌های تشویقی را اتخاذ نموده است. هرچند روند تغییر ساختار جمعیتی در ترکیه مطلوب نیست و نرخ باروری رو به کاهش و میانگین سنی فزاینده حاکی از تولد بحران جمعیتی در این کشور است.

جمعیت ترکیه با روند تقریباً ثابتی از ۲۴ میلیون نفر در سال ۱۹۵۵ به حدود ۸۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ رسیده است. نرخ باروری این کشور در سال ۱۹۵۵، ۶.۶۹ بوده است در سال ۲۰۱۶ به ۲.۱ رسیده که دقیقاً برابر با حد جانشینی است که تا کنون نیز ثابت مانده است.

با وجود تطابق نرخ باروری با حد جانشینی در ترکیه، برخی سیاستمداران از کاهش این شاخص ابراز نگرانی کرده اند.

رجب طیب اردوغان نخست وزیر این کشور سال ها مردم را به داشتن حداقل ۳ فرزند تشویق نموده و از ۲۰۱۳ نیز، این مقدار مطلوب را به ۵ فرزند تغییر داده است.

از سال ۲۰۱۵، دولت ترکیه در ازای اولین فرزند هر خانواده ۳۰۰ لیره، در ازای دومین فرزند ۴۰۰ لیره و برای سومین فرزند ۶۰۰ لیره پاداش می دهد.

مادران شاغل در ادارات دولتی در زمان مرخصی بدون حقوق پس از زایمان می توانند از ترفیع رتبه بهره مند شوند.

پس از پایان مرخصی زایمان، مادران تک فرزند دو ماه، دو فرزند، ۴ ماه و مادران دارای سه فرزند یا بیشتر، ۶ ماه حق دارند به صورت پاره وقت کار کنند و در تمام این مدت حقوق خود را به صورت کامل دریافت خواهند نمود.

مادرانی که می خواهند تا زمان ورود به مدرسه از فرزندان خود مراقبت کنند می توانند به دلخواه تا ۳۰ ساعت در هفته کار کنند تا از زندگی حرفه ای خود نیز جدا نشوند.

۳۰ سال بعد ۳۰ درصد از جمعیت ایران پیر خواهند شد

دکتر محمد اسماعیل اکبری مشاور عالی وزیر بهداشت با اشاره به مهم‌ترین چالش‌های جمعیتی کشور و ارائه راهکار برای آن‌ها، گفت: طی ۳۰ سال آینده ۳۰ درصد از جمعیت ایران پیر خواهند شد، بنابراین در حال حاضر باید برای افزایش نرخ باروری ایرانیان برنامه‌ریزی کنیم.

اکبری با بیان اینکه با وجود کاهش نرخ باروری در تمام دنیا از جمله ایران، باز هم جمعیت رشد کرده است و هیچ کشوری نیست که در کنار کاهش نرخ باروری، رشد جمعیت نداشته باشد، ادامه داد: تقریبا در دنیا سالانه حدود ۸۳ میلیون نفر به جمعیت  اضافه می‌شود. در کشور ما نیز سالانه قریب به یک میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می‌شود. بنابراین هم جمعیت رشد می‌کند و هم نرخ باروری کاهش می‌یابد. نتیجه این موضوع این است که جمعیت به سمت پیری می‌رود. معنی این موضوع این است که نظام سلامت اقداماتی در حوزه سلامت انجام داده‌ که بر میزان سال‌های زندگی مردم افزوده شده، امید به زندگی را بالا برده و با بیماری‌ها مقابله کرده‌ است. ازطرفی نرخ باروری هم کاهش یافته و جمعیت به سمت پیری می‌رود.

مشاور عالی وزیر بهداشت در امر اجتماعی شدن سلامت، با بیان اینکه نرخ باروری در کشور باید به بالای سه فرزند برسد، ‌گفت: یعنی تعداد بچه‌ها در هر خانوار نباید کمتر از سه فرزند باشد تا به جمیت نرمال برسم. در حال حاضر نرخ باروری ما ۲.۰۱ است. نرخ جایگزینی در کشور ما با نرخ جایگزینی در کشورهای دیگر متفاوت است. به نظر من هیچ نرخ جایگزینی زیر سه به ما کمک نمی‌کند و حداقل باید به سه برسیم.

اکبری با بیان اینکه بارداری حداکثر باید زیر ۲۵ سال اتفاق بیافتد ، گفت: البته بارداری‌ها باید با فاصله شیردهی مناسب اتفاق افتند؛ زیرا اگر یک بچه دو سال از شیر مادر تغذیه کند، مادر قادر است بچه بعدی را هم سالم به دنیا آورد. یعنی فاصله کودکان حداقل دو سال باشد. حال اگر این اتفاقات بیفتد و همه بخش‌ها به افراد تسهیلات داده و کمک کنند، می‌توان وضعیت جمعیتی کشور را کنترل کرد. البته در این صورت وظیفه وزارت بهداشت سخت‌تر هم می‌شود. زیرا باید افراد بیشتری را مراقبت کند.

انتهای پیام/